Tarih insanlığın gelişimini her yönüyle aktaran bir bilimdir. Bunu sistemli ve profesyonel bir çerçevede yapabilmek, günümüz tarihçilerinin en önemli görevidir. Osmanlı tarihi bilinen Türk tarihinin altı Yüzyıllık dönemini kapsamaktadır. Bu dönem içinde XIX. Yüzyıl, Osmanlı tarihinde pek çok değişimin ve yenilik hareketlerinin yaşandığı, devletin pek çok konuda zorlandığı ve çeşitli nedenlerle zayıfladığı tarih sahnesindeki son yüzyılıdır. Yaşanan değişim kendisini tarihçilik anlayışı ve tarih yazıcılığı alanlarında da göstermektedir. Bu çalışmada XIX. Yüzyılda Osmanlı tarihçiliğinin durumu, tarihçilik ve tarih yazıcılığı alanında meydana gelen değişiklikler, bu dönemde görevde bulunan vakanüvisler ve eserleri, vakanüvisler dışındaki tarih yazarları ve eserleri incelenmeye çalışılmıştır. Çalışma üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Đlk olarak XIX. Yüzyıla kadarki Osmanlı tarihçiliği hakkındaki kaynaklar taranmıştır. Đkinci kısımda XIX. Yüzyılda görevlendirilen vakanüvisler ve diğer tarihçiler hakkında bilgi veren kaynaklar taranmıştır. Bunlar incelenip, yazarların biyografileri verildikten sonra bu yazarlar tarafından yazılan eserler hakkında bilgi veren kaynaklar incelenmiştir. Böylelikle XIX. Yüzyılda görevli 11 vakanüvis, vakanüvisler dışındaki 108 tarih yazarı, bunlar hakkında bilgi veren 7 birinci el kaynak, 67 kitap ve 60 makale incelenmiştir. Çalışma sonucunda XIX. Yüzyıl Osmanlı tarihçiliğinin durumu, meydana gelen değişiklikler, vakanüvisler ve vakanüvisler dışındaki tarih yazarları tarafından yazılan eserler ortaya konmuştur. iii ABSTRACT OTTOMAN HISTORIOGRAPHY IN THE XIX. CENTURY YÜKSEK, HASAN Master Student-2006 History Of Modern Age Advisor: Cezmi Karasu, Assistant Prof. Dr.

Telif hakları Erciyes Üniversitesi'ne aittir, tamamı veya bir kısmı izinsiz basılamaz kaynak gösterilmeden iktibas edilemez.

Econder I. Uluslararası İktisat, İşletme ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri E-Kitabı, 2019

Vergi devletlerin varlıklarını devam ettirebilmeleri açısından en önemli kaynak olma özelliği taşır. Bununla birlikte vergi konusu her dönemde devletlerin vatandaşları ile ilişkilerinde en önemli sorun olmuştur. Osmanlı Devleti’nde de vergi konusu önemini her dönemde korumuştur. Ancak askerî, siyasi ve ekonomik alanda yaşanan sorunlar vergi alanına da yansımıştır. Bu bakımdan vergi uygulamalarında ihtiyaca ve zamanın şartlarına bağlı olarak değişim ve dönüşümler yaşanmıştır. Osmanlı Taşrası vergi gelirlerinin temin edildiği saha olması itibariyle yaşanan değişim ve dönüşümden etkilenmiştir. Bazı vergi memurlarının faaliyetleri veya bazı vergi uygulamaları taşra ahalisi tarafından tepkiyle karşılanmış ve bu durum taşra ve merkez arasında kimi zaman çok ciddi boyutlarda anlaşmazlıklara neden olmuştur. Çalışma XIX. yüzyıl Osmanlı taşrasında Bolu örneğinden hareketle vergi uygulamalarından kaynaklanan anlaşmazlıkların sebeplerini, ahalinin tepkilerini ve sorunun çözümü için Devletin ne gibi faaliyetlerde bulunduğunu ele almaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme modeli ile yürütülen çalışma, konu ile ilgili literatürün yanı sıra Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Arşivi belgeleri çalışmanın esas kaynağını teşkil etmektedir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, vergi anlaşmazlığı, Bolu.

Vakanüvis Osmanlı Devleti’nde resmi tarihçilerine verilen unvandır. Osmanlı tarihi hakkından bize en çok yarar sağlayan kaynakların başında gelir ve şahısların bizzat kendilerinin yazdığı ve dönemin genellikle siyasi olayları ele alınır. Bu çalışma da Osmanlı Devleti’nin ilk resmi vakanüvis’i olan Mustafa Naima Efendi’den ve Osmanlı Devleti’nin son vakanüvis’i olan Abdurrahman Şeref Efendi’ye kadar olan vakanüvis’leri yani 18. ve 19. Yüzyıl vakanüvislerini ve vakanüvislerin yazdığı eserlerin Yakınçağ tarihine etkisi üzerinde duracağız.

Özet: XIX. yüzyıl boyunca Osmanlıların dinlenme kültürü, boş zamanı geçirme şekli ve mesire yerlerindeki aktiviteleri Avrupalı hem erkek, hem kadın seyyahların dikkatlerini çekmiştir. Seyahatnamelerinde mesire yerlerinde gözlemledikleri ve hem yeni, hem geleneksel olarak değerlendirdikleri eğlence, etkinlikleri ve onların değişimi konusunda ayrıntılı bilgi renkli ve canlı şekilde aktarmışlardır. Seyyahların gözlemlerinden sadece bu konulardaki kuru bilgiler değil, Türklere genel bakış açıları da açıkça ortaya çıkar. Avrupalı seyyahların Osmanlı toplumuna yaklaşımları, doğal olarak seyyahların büyüdükleri toplumsal değerleri ve kültürü yansıtır, ona binaen her iki tarafın kültürel değerleri karşılaştıklarında, hem olumlu, hem olumsuz sonuçlara vardıklarına pek çok yerde rastlanır. Seyyahların yazdıklarında alıntılardan anlaşıldığı gibi, Oryantalizm, Romantizm gibi düşünsel akım ve söylemler etkili olmuştur. Abstract: Through XIX th century Ottoman way of spending free time, their culture of recreation and activities at picnic areas attracted attention of European travellers, both men and women. They presented vivdly in their travelbooks detailed information about recreation spots, entertainment and activities performed there and theirs changes in time, which they observed and evaluated both traditional and new. From traveller's observings not only naked informations, but also generalised depicting of Ottoman Turk's image. European travellers' aproaches to Ottoman society were naturally influenced by culture and norms of society, they grew up in; based on this both positive and negative deductions could be found in their comparisons of both cultural values. Showing with quotations, traveller's writings were deeply influenced by some intellectual streams and discourses as Orientalism, Romantism. Аннотация: Культура развлечения Османов и мероприятия устраивающиеся на местах гуляний привлекало внимание Европейских путешественников как женщин так и мужчин на протежении 19-го века. В ихних путжвых очерках ярко, оживлжнно и подробно описанны прогулочные места, новые и традиционные развлечения, мероприятия и ихние изменения. По этим заметкам можно узнать не только информацию о Турках, но и можно узнать ихние общие взгляды на Турков. Подход европейских путешественников к османскому обществу, явно показывают и ихние общественные ценности и культуры. Часто можно увидеть как они опираясь на свои общественные нравы сравнивают их с османскими и приходят к положительным или же к отрицательным выводам. По очеркам путешественников можно заметить черты ориентализма, романтизма и.т.д.

Hayatın maddi olaylanyla ancak kronoloji yapılabilir. Kronoloji de aptallann işidir." (C. Meriç, Bu Ülke, İletişim, İstanbull994 (9), s. 237).

19. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin reform hareketlerini gerçekleştirmeye çalıştığı bir asır olduğu gibi; aynı zamanda, kimi Avrupa devletlerinin de sanayi devrimini gerçekleştirdiği bir dönem olmuştur. Hammadde ihtiyaçlarının artması, başta İngiltere ve Fransa olmak üzere, sanayi devrimini yaşayan devletleri yeni kaynaklar aramaya itmiştir. Bu dönemde, pek çok seyyah, tüccar ve devlet görevlileri Anadolu’ya gelerek, sosyal, siyasal, ekonomik, sistemsel konularda detaylı raporlar veya rapor tarzında seyahatnameler hazırlayarak, bağlı oldukları hükümetlere sunmuşlardır. Osmanlı Devleti’nin hemen her konuda incelendiği bu eserlerde, eğitim sistemi de mercek altına alınmıştır. Avrupalı yazarlara göre, büyük bir saygı gören “hoca (khodja)”ların gösterdiği dersler, Kuran öğretileriyle şekillenmekte ve hocaların muhafazakâr tutumları nedeniyle de bir dogmatizm yaşanmaktaydı. Peki, bu dogmatizmin onlara göre boyutu neydi ve reform hareketleri, eğitim sisteminin modernleşmesine katkı sağlamış mıydı? Kurumların işlerliği ne derecedeydi? Bu çalışmada yabancıların yukarıdaki sorulara sundukları raporlar aracılığı ile verdiği cevaplar irdelenecektir. Kaynak taraması modelinde yürütülen araştırma kapsamında, bu raporlar ve seyahatnameler ışığında, 19. yüzyılda Anadolu’da bulunmuş olan yabancıların, Türk eğitim sistemi hakkında neler düşündükleri ve neler yazdıkları incelenecek ve raporlaştırılacaktır. Araştırmanın bulguları doğrultusunda araştırma ve araştırmacılara yönelik öneriler sunulacaktır.