.25306 skad.417143 460760 ağızlarda ünlemler

Ayşe AYDIN

Kendisine mahsus kuralları olan dil, anlaşmayı sağlayan doğal bir vasıtadır. Her milletin kendisine özgü dili ve her dilin de kendisine özgü yapı ve işlevleri mevcuttur. Ünlemler ise dilde belli bir görevi ve yapısı olan dil unsurlarından birisidir. Ünlemleri diğer dil unsurlarından ayıran özelliği yapı ve kullanılışları bakımından farklı olmasıdır. Ünlemlerin bu farklılığı, görevleri "varlığı karşılamak" olan diğer kelimeler gibi belirli bir anlamı taşımayıp bağlama dayalı bir anlatımı karşılamalarıdır. Bu anlatım, daha çok iletişimin duygu ve heyecan yönüyle alakalı gibi gözükse de ünlemler ağızlarımızda özelikle en az çaba kanunu gereği olacak ki az sözle çok mânâ aktarma arzusu gereği (örneğin hayvanlara verilen komutlar, seslenmeler…) düşüncelerin ifadesinde de işlevsel olarak karşımıza çıkar. Türkçede ünlemler üzerinde fazla durulmamıştır. Ünlemler konusundaki araştırmalar çoğunlukla ünlemlerin anlamı veya işlevleri doğrultusunda sunulan farklı görüşlerdir. Biz de ünlemler konusuna ufak da olsa katkı sağlamak için, insanlarla veya diğer canlılarla (bilhassa hayvanlarla) iletişimimizin yazılı veya sözlü dökümünde çeşitli duyguların, dürtülerin, düşüncelerin, seslenmelerin anlatımında yorumu yönlendiren tek ses, kelime ve hatta tekrarlara kadar farklı yapıların oluşturduğu şekiller olan ünlemlerin daha sık kullanım imkânı bulacağını düşündüğümüz ağızlarda bir araştırma yaptık ve ağız sözlükleri ile çeşitli müstakil ağız çalışmalarında tespit ettiğimiz ünlem örneklerini sistematik olarak sınıflandırmayı denedik.