Directory

(PDF) TÜRKİYE MÜZELERİNDEKİ İSLAMİ DÖNEM SERAMİK KANDİLLER

TÜRKİYE MÜZELERİNDEKİ İSLAMİ DÖNEM SERAMİK KANDİLLER

2021, Ege Yayınları

Foto.15a-İspanya Cordoba (Endülüs Emevileri X.Yüzyıl) Foto.15b-Kırgızistan Burana Müzesi (X-XII. Yüzyıl) (A. Boran'dan) Anadolu'da yapılan arkeolojik kazılarda ele geçen kandil örnekleri Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı döneminde kandil kullanımına yönelik önemli veriler sunmaktadır. Bu kandiller seramik, metal ve camdan olup elde taşınan yahut asma kandillerden oluşmaktadır. Seramik kandil örneklerinin çoğu turkuaz, yeşil, hardal sarısı, siyah, lacivert renkte sırlı veya sırsız; açık ve kapalı hazneli; düz dipli, kaideli veya tablalıdır ayrıca çeşitli formda gövde, kulp, ağız, boyun ve fitile sahiptir (Foto.17b). Bunun yansıra metal malzemeden, döküm tekniğinde yapılan kandiller kaideli, tek veya daha fazla fitil deliğine sahip, üzerinde kabartma, kazıma tekniğinde yapılan Arapça yazı, mühür veya figürlü süslemenin (çoğunlukla kuş motifi) bulunduğu örneklerdir. Serbest üfleme tekniğiyle yapılan cam kandil örnekleri ise genel hatlarıyla gövde, ağız, boyun parçalarından meydana gelmekte ve kulpları aletle biçimlendirilmektedir. Memlükler döneminde de kandil kullanımının yaygın olduğu görülmektedir. Selçuklu-Beylikler döneminden farklı formda ve çoğunlukla cam malzemeden; tabanı bilezik şeklinde-ayaklı kaide, şişkin gövde ve konik yükselen boyun kısmından oluşmaktadır. Üzeri yazı, motif ve değerli taşlarla bezeli olabilen bu kandiller, gövde kısmında bulunan üç küçük kulp ve buna bağlı zincirlerle asılmaktadır (Foto17c). Osmanlıda pişmiş toprak seramik (çini), metal, cam kandil kullanımı XIX. yüzyılın sonuna kadar devam etmiştir (Foto.18a-c). Osmanlıların Sur-ı Hümayunlarında mahyacılar binlerce kandil tedarik eder ve bunlardan mühr-i Süleyman, kalyon gibi motifler oluştururdu. 9 XVII. yüzyıldan sonra sarayın değişen ihtiyaçlarına bağlı olarak Ehl-i Hiref teşkilatında kandilciler ve farklı zanaat alanında üretim yapan yeni bölükler oluşturulmuştur. Cerağciyanlar; "Cemâat-i Çerağciyân-ı Hâssa" olarak defterlere kaydedilen bölüğe mensup zanaatçılar, sarayın kandil ve kandil içerisine yerleştirilecek malzemenin üretiminden sorumlu olan guruplardır. 10 Foto.17b-Ahlat Müzesi (Selçuklu Dönemi) (M. Top'tan) 9