Dzieciństwo. Literatura i Kultura

Henryk Goldszmit – pisarz, lekarz i pedagog, znany publicznie jako Janusz Korczak, a w latach 30. XX wieku również jako „Stary Doktor” mówiący do dzieci przez radio – przez wzgląd na bogate życie zawodowe, działalność na rzecz ochrony praw dziecka oraz śmierć w obozie zagłady w Treblince stał się niekwestionowanym symbolem opiekuna sierot, wiernego i zdecydowanego, by w chwili próby, pomimo możliwości osobistego ratunku, towarzyszyć podopiecznym do końca. Tekst jest próbą z jednej strony prezentacji tej tragicznej historii, z drugiej zaś krytycznego omówienia wizerunków Korczaka, które wyłaniają się z dziecięcych książek mówiących o historii i losie warszawskich Żydów. Analizie zostały poddane publikacje, które ukazały się w ostatnich latach w Polsce: Po drugiej stronie okna. Opowieść o Januszu Korczaku Anny Czerwińskiej-Rydel (2012), Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku Beaty Ostrowickiej (2012), dwa picturebooki: pierwszy autorstwa Iwony Chmielewskiej (Pamiętnik Blumki,...

Litteraria Copernicana

Wprowadzenie i nota metodologiczna * Doktor nauk humanistycznych w zakresie socjologii, adiunkt w Katedrze Socjologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Zainteresowania naukowe: problematyka mniejszości etnicznych i narodowych (polscy Tatarzy) oraz obecność islamu w Polsce i Europie.

2020

Biuletyn Uniejowski

Tomasz z Uniejowa, notariusz publiczny i pleban w Wieleninie, należał do środowiska mieszczańskich „litterati”, czyli ludzi, którzy na co dzień posługiwali się pismem. W artykule ukazano znane źródłowo fragmenty z jego życia na tle środowiska w którym działał i jego relacje z otoczeniem.

Bibliotekarz Podlaski. Ogólnopolskie Naukowe Pismo Bibliotekoznawcze i Bibliologiczne

Artykuł jest recenzją książki G. Minois Historia samotników i samotności. W tym tekście autor pokazuje na jednym przykładzie, jak G. Minois opacznie przedstawia źródła, a przez to nadaje im nowy sens, niezgodny z oryginałem. W rezultacie na podstawie lektury jego dzieła można odnieść mylne wrażenie, co do sytuacji opisanych w źródłach.

Studia ŹródŁoznawcze, 2007

Tak zwany "Latopis Połocki" w przekazie Wasilja Tatiščeva Rola Drohiczyna w kontaktach polsko-ruskich drugiej połowy XII wieku 1 Skąpe informacje dotyczące pogranicza polsko-ruskiego w XII wieku znajdują się w Kronice Polaków Wincentego Kadłubka oraz w Latopisie Hipackim. Braki źródłowe próbuje się uzupełnić przy pomocy Historii Rosyjskiej Wasilja Tatiščeva, zakładając, że zawiera ona również zaginione przekazy. Tatiščev (1686-1750), był absolwe urzędnikiem carskim interesował się dziejami ojczyzny, przy okazji opracowywania w 1719 r. na polecenie Piotra Wielkiego, utworu o geografii Rosji. Uznał, że poznanie historii kraju ułatwiłoby mu przygotowanie tej pracy. W latach dwudziestych XVIII wieku rozpoczął zbieranie źródeł do swojego dzieła. Zadanie nie było proste, ponieważ wówczas latopisy nie były wydane, a krytyczna wersja dziejów Rosji jeszcze nie powstała. Materiały do swojej pracy czerpał z Biblioteki Akademii Nauk oraz ze zbiorów znajdujących się w Kazaniu, Astrachaniu, Sybirsku, z których miał okazję korzystać pełniąc funkcje urzędowe, a także z kolekcji prywatnych Artemija Wołyńskiego, Teofana Prokopowicza, Dymitra Golicyna i innych 2. W swojej Historii Rosyjskiej wykorzystał Ruską Prawdę, Powieść Doroczną, Latopis Radziwiłłowski, w kopii z czasów Piotra I oraz wiele innych źródeł, które i dzisiaj znane są badaczom 3. Tatiščev przygotowując swoje dzieło "stał w rozkroku" pomiędzy wówczas nowoczesną europejską historiografią krytyczną a tradycją średniowiecznego rocznikarstwa ruskiego. O ile odrzucał wiadomości legendarne, podążając za duchem zachodnioeuropejskiej idei krytycyzmu, o tyle tworząc układ chronologiczny pracy oraz kompilując dostępne źródła, nawiązywał do tradycji latopisarskiej 4. Równocześnie studiując dostępne przekazy uzupełniał je informacjami prawdopodobnymi, tuszują przy tym fakt, że podany opis nie pochodzi ze źródła, lecz stanowi prawdopodobny wynik własnej analizy zdarzeń. Ukończona w 1749 r. praca cieszyła się znacznym uznaniem takich osobistości jak Michał Łomonosow, Iwan Bołtin i wielu innych 5. Trak-1 Niniejszy artykuł jest fragmentem pracy magisterskiej, która powstawała na seminariach Panów Profesorów Andrzeja Poppe i Sławomira Gawlasa w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Za uwagi dziękuję Panu Doktorowi Kazimierzowi Pacuskiemu. Za pouczającą dyskusję chciałbym podziękować także Panu Profesorowi Aleksejowi Tołočko,

Język, Szkoła, Religia, 2021

Nowaczyńskiego o bracie Albercie (tj. Adamie Chmielowskim), choć niezbyt obszerne, zawierają szczególnie interesujący opis wpływu ich bohatera na współczesnych mu artystów, pisarzy, uczonych, ziemian i arystokratów. Tercjarz, który z odwagą i miłosierdziem szedł między najuboższych i najbardziej poniżonych, pociągał swą niezwykłą osobowością także ludzi z kręgów społecznej elity. Charakteryzując Kraków lat 80. XIX w., Nowaczyński pisał z emfazą o "małym Rzymie", o polskim odpowiedniku Heidelbergu, Oxfordu, Weimaru, Florencji oraz arystokratycznego Paryża jednocześnie, mieście bogactwa, towarzyskiego i intelektualnego wyrafi nowania (Nowaczyński 1999, s. 39-40). I dodawał z perspektywy współczesności (wspomnienie ukazało się po raz pierwszy w 1936 r.): Ewokujemy tu tę grupę socjalną, ten bourgetowski 2 świat i towarzystwo dziś bezpowrotnie już rozpierzchnięte i zagrzebane z tego powodu, że jeżeli nie w nim samym, to blisko niego znalazł się i przeżywał pewien okres swego żywota przyszły Brat Albert. Przypomina to w swym przepięknym wspominku dzisiejszy metropolita Szeptycki, wówczas (jak i ja jeszcze pamiętam) smukły, szykowny pułkownik ułanów, aranżer prowadzący tańce na balach w "paradnej" sali hotelu Saskiego. Z malarzem Chmielowskim spotykał się na sympozjach u Konstantego Przezdzieckiego 3 na Wolskiej, gdzie synowie historycznych rodów zaprzyjaźniali się z uczonymi, z literaturą, ze sztuką (Nowaczyński 1999, s. 43-45).

Napis Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej, 2001

Pisanie książki poświęconej obrazowi danego zjawiska w niezmiernie bogatym materiale źródłowym wydaje się dziś przedsięwzięciem dość ryzykownym. W czasach dominacji eseistyki, bardzo często ufundowanej na mętnej refleksji, która odgrywa rolę dyskursu filozoficznego, rzetelność naukowa staje się kategorią zgoła unikalną. Współczesne metody, a w zasadzie sposoby czytania tak zwanych tekstów kultury wymagają, aby sumienny, uargumentowany wywód zastąpić zbiorem luźnych, choć zwykle ponumerowanych fragmentów, cytatów, przywołań. I właśnie w grze pomiędzy skromną myślą autorską a naświetlającymi ją odpowiednio cudzymi opiniami miałyby konstytuować się najgłębsze sensy badawczej refleksji. Najwyraźniej humanistyka ponowoczesna nie chce lub nie może unieść owego ciężaru szaleństwa, nieodmiennie kojarzącego się z nauką. Szaleństwa, które nakazuje podejmować kwestie najtrudniejsze i ogarniać namysłem możliwie najszersze obszary kultury. Z tej perspektywy książka Piotra Borkajest dziełem szaleńczym. Warte uznania są tu przede wszystkim świadome, autorskie decyzje dotyczące kształtu dzieła. Badacz doskonale zdaje sobie sprawę z rozległości problematyki, którą analizuje, a co się z tym wiąże, z ogromu przeszkód metodologicznych, przed którym staje. Autor poddaje więc krytycznemu oglądowi podstawowe pojęcia języka rozprawy oraz inne, nie mniej istotne, elementy dyskursu (na przykład wybór dominant tematycznych wywodu, selekcja źródeł, ocena ich artystycznej wartości). Kluczowy dla książki rozdział pierwszy, O sylwiczności staropolskich pamiętników, poświęcono zasadniczo rozważaniom warsztatowym. Autor relacjonuje dotychczasowy stan badań teorety

Zeszyty Wiejskie

Źrodłem rozważań są etnograficzne obserwacje, ktore poczyniłam w Lanckoronie, jednej z najbardziej rozpoznawalnych i popularnych miejscowości Małopolski. Do ich tworzenia i interpretacji wybrałam autoetnograficzną perspektywę jako najbardziej adekwatną do mojej sytuacji badawczej – etnologa mającego osobiste związki z analizowaną rzeczywistością społeczno-kulturową. Lanckorona jest przykładem ścierania się przychodzących z zewnątrz elementow nowoczesnych z tradycyjnymi, ktorych wypadkową jest odmienne doświadczanie, przeżywanie i wartościowanie przestrzeni lokalnej. Prowadzi to do kulturowych napięć ujawniających się w relacjach: autochtoni – przybysze – turyści. W tym kontekście rozważam swoj status w Lanckoronie.

Teologia i Człowiek

Streszczenie. Artykuł stanowi przyczynek do problematyki związanej z estetyką ikon wczesnoruskich tj. ikon datowanych na okres między XI-XIII wiekiem. Problematyka ta włącza w siebie m.in. następujące pytania: o ilość ikon będących wtedy w obiegu, o ich autorstwo, o stopień ich bizantynizacji, o ich funkcję społeczną i w końcu funkcję estetyczną rozumianą w sensie neoplatońskim. Punktem wyjścia artykułu jest stosunek rosyjskich filozofów religijnych do ruskiego dziedzictwa artystycznego, następnie podjęto analizę ruskich tekstów źródłowych dotyczących ikon aby na końcu przejść do określenia możliwego znaczenia ideowego ikony w kontekście światopoglądu Rusi Kijowskiej.