Faik Reşit Unat-Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri

Muhammed ERDOĞAN

eserin uzun bir geçm işi ve garip bir talihsizliği vardır : K itap R ahm etli F aik R eşit U n a t tarafından hazırlanarak 1941 tarihinde T ü rk T a rih K u ru m u 'na sunulmuştur. K urum da bunu, henüz tam am lanmamış bir m etin halinde olmasına rağmen, her halde bir yandan basılırken bir yandan tam am lanır düşüncesiyle, hemen basımına baş lanm ak üzere İstanbul'daki D evlet M atbaasına göndermiştir. Fakat iş um ulduğu g ib i yürümemiş, orada ancak on bir forması ile resimleri m eydana gelebilmiştir. 1949 da da bunlar, T ü rk T a rih K urum u Basımevinde sona erdirilmek am aciyle A n kara'ya nakledilmiştir. Lâkin burada da yıllarca olduğu yerde saymış ve nihayet yazarının vefatı üzerine eserin tamamlanıp yayınlanması görevi K urum ca bana verilmiştir. : ............ , .... Böylece K urum dan ve.sayın U n a t ailesinden devraldığım dosya ları incelemeğe giriştiğim zam an, rahmetli Faik Reşit U n a t'm ne yüksek bir çalışma kudretine ve toplam a kabiliyetine sahip bulundu ğunu, ne büyük emeklerle ne kadar zengin malzeme derlemeği başardığım bir defa daha hayranlıkla gördüm. A n cak eserin henüz -basılmamış-bölüml-er-i-ne~aii_olan™malzemeyi dağınık notlar halinde buldum ve yer yer bir hayli gedikler bulunduğunu tesbit ettim. Ö yle anlaşılıyor ki kitabın bukadar uzun zam an sürüncemede kalmasının başlıca sebebi, yazarın bu eksikleri tam am lam ak imkânını bulamamış olmasıdır, işte böyle bir durumda bana intikal eden malzeme üzerinde, bütün ömrünü eğitim, öğretim ve bilim faaliyetine adamış bir insanın, üstelik de yıllar boyunca zam an zam an şahsen işbirliği yaptığım ız de ğerli bir arkadaşın " evrak-ı metrukesine" eğilm ek bahtsızlığına uğra manın yarattığı ezici bir ruh haleti içinde çalışmaya başladım; m evcut notları derleyip toparlam ağa, eksik yerleri elden geldiği kadar ta m am lam ağa ve yazar tarafından tâkip edilmiş olan usule mümkün mertebe bağlı kalm ak suretiyle eseri yaym a hazırlam ağa gayret ettim. Aslında eser, rahmetli yazarının da başta belirttiği gibi, dört başı mâmur bir anıt olm ak iddiasından uzaktır; bütün kusurları ile, VI ÖNSÖZ b u konuda çalışacak olanlara sadece b ir rehber olmak niteliğini taşımaktadır. Böyle olunca kitabın bütünü ileride yeniden ele alınıp bu arada ortaya çıkmış ve ihtim al ki daha da çıkacak olan taze malzeme ile beslenerek olgunlaştırılması gereği açıktır. Eserin daha önce basılmış olan kısımlarım sistematik b ir incelemeden geçirmek, gereğinde düzeltmeler ve genişletmeler yapm ak elbette yerinde bir iş olurdu. N e çare ki içinde bulunduğum koşullar buna elvermedi. Y ap abild iğim tek şey, göze çarpan birkaç eksiği " T a m a m lam alar" başlığı altında başa eklediğim basit bir çizelgede göster mekten ibaret olmuştur. K en dim kaleme aldığım 177 inci sayfadan itibaren gelen bölümlerde ise b ir h ayli yeni m alzeme kullanmış bulunm aktayım . Bununla beraber yine de m ükemmel olduğunu söyliyecek değilim . Herşeye rağmen, geniş bir çalışma mahsulü olup çeyrek yüzyılı aşan bir süreden beri anbarlarda bekleyen böyle bir eserin nihayet ortaya çıkarılması zorunlu idi. Bu kam da bulunduğum içindir ki ben de buna bir hayli emek verdim ve zam am m ı harcadım . H er halde bunlarn boşa gitmemiş olacağım ve böylece de zam ansız ebediyete göçmüş b ir arkadaşın ruhunun şâdolacağım umarım. Ankara, 20 H aziran 1968.