Directory

Ahmet Akdağ | Sinop Üniversitesi - Academia.edu

Skip to main content

Ahmet Akdağ

Sinop Üniversitesi, Türk Dili Ve Edebiyatı, Faculty Member

Followers

241

Following

100

Co-authors

8

Mentions

28

Public Views

Address: Sinop, Turkey

less

Anna-Karin Lindqvist

Université de Lille

Nafisa N Tanjeem

Worcester State University

Indonesian Art Institute Of Surakarta

Bjørnar Utne-Reitan

Mälardalen University

Clement Canonne

Centre National de la Recherche Scientifique / French National Centre for Scientific Research

Christian-Albrechts-Universität zu Kiel

InterestsView All (12)

Uploads

Papers by Ahmet Akdağ

Tıbba Dair Pratik El Kitabı Olarak Hazırlanmış Bir Eser: Hekimbaşı Emîr Çelebi'nin Netîcetü't-Tıbb'ı

Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2024

Matematik ve hikmet ilimlerine vukûfiyetinin yanı sıra tıp ilminde elde ettiği tahsil, deneyim ve... more Matematik ve hikmet ilimlerine vukûfiyetinin yanı sıra tıp ilminde elde ettiği tahsil, deneyim ve başarı sonucu öncelikle Kahire'deki Kalavun Dârüşşifâsı'nda, ardından Osmanlı Devleti'nde yaklaşık 16 yıl hekimbaşı olarak görev yapan Emîr Çelebi, tıp ilmindeki tecrübe ve birikimini yazdığı eserlerle göstermiştir. Müellifin Enmûzecü't-Tıbb ve Netîcetü't-Tıbb olmak üzere konuyla ilgili iki eseri bugün elimizde mevcuttur. Bunlardan Enmûzecü't-Tıbb 1034/1625 yılında Netîcetü't-Tıbb ise 1036/1627'de yazılmıştır. Madde başı olarak toplam 129 hastalığa yer veren Netîcetü't-Tıbb, müellifin daha önce yazdığı Enmûzecü't-Tıbb adlı eserindeki hususların daha pratik bir hâle getirilmiş hâlidir. Dîbâce, cetvelle çizilmiş 9 sütundan oluşan ana kısım ve Cevrî İbrâhim Çelebi tarafından eserin yazılışına veya istinsahına tarih düşülen bir şiirden müteşekkil bu eser, hekimler için pratik bir el kitabıdır. Eserin birinci sütununda hastalıkların ad ve tarifleri, ikincisinde sebeplerine işaret eden tabiat özellikleri, üçüncüsünde hastanın nabzının atma şekli, dördüncüsünde idrarının rengi, beşincisinde hastalık süresince hangi gıdaların yenmesi gerektiği, altıncısında kullanılacak ilaçlar, yedincisinde kan almak gerekip gerekmediği, sekizincisinde hastanın nelerden sakınması gerektiği ve dokuzuncusunda hastaya sürülecek yağlar üzerinde durulmuştur. Emîr Çelebi'nin Netîcetü't-Tıbb adlı eserini ele alan bu çalışma, temelde üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Emîr Çelebi'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde çalışmamızın konusunu teşkil eden Netîcetü't-Tıbb'ın yazılış tarihi, muhtevası ve nüshaları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise en eski tarihli nüsha esas alınarak eserin transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

Alî Nazîf’in Miftâhu’l-Bedâyi’den Tercüme ve Telif Yoluyla Ürettiği Belâgate Dair Eserler

HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2024

Fars edebiyatında edebî sanatlar ve bazı şiir terimlerini ele alan eser yazma geleneği Râdûyânî (... more Fars edebiyatında edebî sanatlar ve bazı şiir terimlerini ele alan eser yazma geleneği Râdûyânî (öl. 507/1114'ten sonra)'nin Tercümânü'l-Belâga'sı ile başlayıp Reşîdüddîn Vatvât (öl. 573/1177)'ın Hadâiku's-Sihr fî Dekâiki'ş-Şi'r adlı eseri ile önemli bir merhaleye ulaşmıştır. Vatvât'ın eseri konuyla ilgili kendisinden sonra yazılan eserlerin temel başvuru kaynakları arasında yerini almıştır. Vahîd-i Tebrîzî'nin Miftâhu'l-Bedâyi isimli eseri de Vatvât'ın eserinin tesiriyle edebî sanatlar ve bazı şiir terimleri üzerine kaleme alınan eserlerdendir. Bu eser, 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk yarısında yaşamış müelliflerden Alî Nazîf tarafından Tercüme-i Miftâhu'l-Bedâyi adıyla 1300/1882-83 yılında Türkçeye tercüme edilmiştir. Alî Nazîf, altı sene sonra bu tercümesini esas alarak Zînetü'l-Kelâm adlı eserini yazmıştır. Zînetü'l-Kelâm'da daha önce yazdığı tercümesine bazı eklemelerde bulunmuş ve tercümenin bazı kısımlarını eksiltmiştir. Her iki eser detaylı olarak analiz edildiğinde Zînetü'l-Kelâm'ın müstakil bir telif olmaktan ziyade daha önce yazılan tercümeden üretilen bir telif olduğu görülmektedir. Osmanlı telif geleneğinde başka dilden bir eserin Türkçeye aktarılması esnasında kaynak metne ilaveler yapma ve kaynak metinden eksiltme veya özetlemelerde bulunma geleneği çokça başvurulan bir usuldür. Söz konusu eserlerin tercüme addedilmesi yeterli olmadığından araştırmacılar tarafından bu eserleri ifade etmek için teliftercüme terimi önerilmiştir. Alî Nazîf'in Zînetü'l-Kelâm'ı da telif-tercüme görünümüne sahip bir eserdir. Ancak bu eser, doğrudan kaynak bir metin yerine müellifin daha önce Miftâhu'l-Bedâyi üzerine yazdığı tercümesinden üretilmesi yönüyle tercümeden telif mahiyetindedir. Temelde bu hususları ele alan çalışmamız, iki bölümden müteşekkildir. Çalışmanın birinci bölümünde yaşadığı yüzyıl ve vefat tarihi konusunda kaynaklarda birbirinden farklı tarihler öne sürülen Vahîd-i Tebrîzî'nin yaşadığı zaman dilimi çeşitli karinelerden hareketle tespit edilmeye çalışılmış ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Yine bu bölümde Alî Nazîf'in de hayatı ve eserlerine de kısaca değinilmiştir. İkinci bölümde ise Miftâhu'l-Bedâyi tercümesinde uygulanan yöntem ve bu tercümeden üretilen telif bir eser olması yönüyle Zînetü'l-Kelâm üzerinde durulmuştur.

Belâgat Kitaplarında Cinâs-ı Nâkıs Çeşitlerinin İsimlendirilmesi Konusundaki Tutarsızlıklar

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2023

Belâgatin bedî kısmının muhassinât-ı lafziyye olarak adlandırılan lafızla ilgili sanatlarından ci... more Belâgatin bedî kısmının muhassinât-ı lafziyye olarak adlandırılan lafızla ilgili sanatlarından cinâs, tâm ve tâm olmayan cinâs olmak üzere temelde iki kısma ayrılır. Bunlardan tâm olmayan cinâs, cinâsı oluşturan kelimeler arasında harflerin türü/cinsi, sayısı, hareke ve sükûnu (heyeti) ve sıralanışı gibi hususlar açısından meydana gelen farklılıklara göre çeşitlere ayrılır. Bu özelliklerden harflerin sayısında eksiklik veya fazlalıktan dolayı farklılık meydana gelen tâm olmayan cinâs çeşidi, cinâs-ı nâkıs olarak adlandırılır. Cinâs-ı nâkısın da kendi içinde ziyade harf veya harflerin bulunduğu yere göre çeşitleri mevcuttur. Ancak cinâs-ı nâkısın söz konusu çeşitlerinin isimlendirilmesi hususunda belâgatle ilgili eserlerde bazı tutarsızlıklar bulunmaktadır. Çalışmamızda cinâs-ı nâkısın çeşitleri konusunda belâgat kitaplarında yer alan bu tutarsızlıklar ele alınmıştır. Söz konusu tutarsızlıklar, Sekkâkî'nin Miftâhu'l-Ulûm adlı eserinden başlanarak günümüze kadar yazılan belâgate dair tercüme, şerh ve telif türündeki eserlerin incelenmesiyle tespit edilmiştir. Bu bağlamda çalışmamız, giriş ve konuyla ilgili tutarsızlıklar üzerinde durulan üç ana başlıktan meydana gelmektedir. Giriş kısmında cinâs-ı nâkıs sanatının tarifi yapılarak belâgat kitaplarında bu sanatla ilgili tutarsızlıkların meydana geliş şekilleri hakkında bilgi verilmiştir. Birinci başlıkta cinâs-ı nâkıs çeşitlerinin herhangi bir edebî terimle isimlendirilmediği veya kısmen isimlendirildiği eserler; ikinci başlıkta cinâs-ı nâkıs ve çeşitlerinin diğer cinâs çeşitleriyle karıştırıldığı eserler; üçüncü başlıkta ise cinâs-ı nâkıs çeşitlerinin birbirinden farklı terimlerle adlandırıldığı eserler üzerinde durulmuştur.

Klasik Türk Edebiyatı Metin İncelemelerinde Müelliflerle İlgili Hususların Tespitinde Karinelerin Önemine Dair

Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2023

Metin incelemelerinde göz önünde bulundurulması gereken hususlardan biri, metin içindeki karinele... more Metin incelemelerinde göz önünde bulundurulması gereken hususlardan biri, metin içindeki karinelerdir. Karineler, metinle ilgili doğrudan bilgi verilmeyen birçok hususun aydınlatılmasında önemli bir işleve sahiptir. Karineler sayesinde bir eserin müellifini, müellifin adını, hayatını, ailesini, eğitim seviyesini, dostlarını, zevklerini, eserlerini vb. birçok hususu tespit etmek mümkündür. Bunun yanı sıra karineler sayesinde meşhur müelliflerimizin biyografilerinde yer almayan bazı hususların tespit edilip biyografilerine eklenmesi de mümkündür. Ancak karinelerin araştırmacıların bütün sorularını cevaplayamadığı bazı durumlar da söz konusudur. Bu durumda bile karineler, araştırmacıların en azından bazı elemeler yapıp bir yere kadar yol almalarına imkân sağladıklarından yine metin incelemelerine katkı mahiyetindedirler. Karinelerin metin incelemelerine en büyük katkılarından biri, kaynaklarda yer alan bazı yanlışlıkların düzetilmesini sağlamalarıdır. Özellikle detaylı tetkikat yapılmadan katalog bilgileri esas alınarak yapılan yanlışlıklar, karineler sayesinde tashih edilebilmektedir. Aynı şekilde araştırmacılar tarafından metin içindeki karinelerin yanlış veya eksik yorumlanması sonucu kaynaklarda yer etmiş bilgiler de mevcut karineler veya yeni ortaya çıkan nüshalardaki karinelerle düzeltilebilmektedir. Çalışmamızda bu hususlar göz önünde bulundurularak ilgili misaller üzerinden konunun önemine dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

Bilinmeyen Hurûfî-Bektaşî Bir Şair: Fakrî ve Şiirlerindeki Hurûfîlik Göstergeleri

Miftâhu'l-Ulûm Etrafında Gelişen Temel Belâgat Eserlerinin Klasik Türk Şiirinde Ele Alınışları Üzerine

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2023

Ebû Ya'kûb Sekkâkî tarafından kaleme alınan Miftâhu'l-Ulûm adlı eserin belâgate dair üçüncü kısmı... more Ebû Ya'kûb Sekkâkî tarafından kaleme alınan Miftâhu'l-Ulûm adlı eserin belâgate dair üçüncü kısmı gerek kendi zamanında gerekse daha sonraki dönemlerde belâgate dair çalışmaların temel kaynağı hâline gelmiş, bu eser etrafında gelişen bir belâgat kültürü teşekkül etmiştir. Hatîb el-Kazvînî'nin Miftâhu'l-Ulûm'un belâgate dair kısmı üzerine hülasa (özet) mahiyetinde kaleme aldığı Telhîsü'l-Miftâh'ı ile Telhîs'e yazdığı el-Îzâh adlı şerhi, Sa'düddîn Taftâzânî'nin Telhîsü'l-Miftâh'a şerh olarak yazdığı Mutavvel'i ile Mutavvel'in kısaltılmışı olan Muhtasar'ı, Seyyid Şerîf Cürcânî'nin Miftâhu'l-Ulûm'un belâgate dair kısmı üzerine yazdığı el-Mısbâh fî Şerhi'l-Miftâh'ı ve İsâmüddîn İsferâyînî'nin Telhîs üzerine Mutavvel'den daha ayrıntılı ve uzun olarak yazdığı Atvel'i Miftâhu'l-Ulûm etrafında gelişen temel belâgat eserlerindendir. Klasik şairler, yukarıda değinilen belâgate dair temel eserlerin sözlük anlamlarından da istifade ederek bu eserleri doğrudan ve dolaylı olarak şiirlerine malzeme etmişlerdir. Bu kelimelerden miftâh "anahtar", telhîs "özet", îzâh "açıklama", mutavvel "geniş, detaylı, uzun", muhtasar "kısa, öz, kısaltılmış", mısbâh "ışık, lamba, meşale" ve atvel "en uzun, en geniş" anlamlarına gelmektedir. Bu kelimeler, bazen doğrudan belâgate dair eserler anlamında kullanılmışken bazen de tevriye, îhâm, telmîh gibi söz sanatları vasıtasıyla zikredilen eserlere işaret edecek şekilde kullanılmıştır. Çalışmamızda yukarıda isimleri zikredilen eserlerin klasik Türk şiirinde bahsi geçen şekillerde ele alınışları üzerinde durulmuştur. Bu vesileyle Miftâhu'l-Ulûm ve onun etrafında gelişen belâgate dair temel eserlerin isimlerinin klasik Türk şiirinde malzeme olarak nasıl kullanıldığı hususu ortaya konmaya çalışılmıştır.

19. Yüzyıl Şairlerinden Ahmed Sâfî Bey ve Dîvânı

7. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi, 2023

19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Ahmed Sâfî Bey, form açısından... more 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Ahmed Sâfî Bey, form açısından klasik Türk şiiri geleneğinin devamı niteliğinde şiirler yazmış ve bu şiirlerini mürettep olmayan Dîvânı’nda toplamıştır. Şair, her ne kadar form açısından klasik şiir geleneğine bağlı olarak şiirler yazmış olsa da şiirlere başlık koyma, zaman zaman mahlas kullanmama, bazı şiirlerini dönemin gazetelerinde yayınlama vb. hususlar açısından Batı tesiriyle gelişmekte olan yeni edebiyatın birtakım özelliklerini de şiirlerine aksettirmiştir. Aynı şekilde dil ve muhteva açısından da yaşadığı zaman diliminin tabii sonucu olarak bazı yeniliklerin şiirlerine yansıdığı görülmektedir. Ahmed Sâfî Bey, şair olmasının yanı sıra döneminin önemli entelektüellerindendir. Kayıtlarda yer alıp birer nüshası günümüze ulaşan üç eseri mevcuttur. Bunlar Sefînetüs’s-Sâfî, Mecmûam ve Dîvân şeklindedir. Bunlardan 18 ciltten oluşup tasavvuf, İslâm tarihi, simya ve kimya ilimleri, Hurufîlik ve Bektaşîlik gibi düşünce sistemleri ve tarikatlar, İstanbul’un mimarî, kültürel ve ictimaî tarihi, bazı şair ve âlimlerin biyografileri, kuş ve çiçek isimleri, fal ve büyü ilimleri, musikî, çeşitli ansiklopedik bilgiler vb. içeren Sefînetü’s-Sâfî’si, onun şairliğin yanı sıra entelektüel kimliğini gösteren önemli eserlerindendir. Müellifin Sefînetü’s-Sâfî’si hakkında şimdiye kadar bazı araştırma ve incelemeler yapılmasına rağmen Dîvân’ı henüz müstakil bir çalışmaya konu edilmemiştir. Buna binaen çalışmamızda Ahmed Sâfî Bey’in Dîvân’ı üzerinde durulmuştur. Şairin Dîvânı’nın şimdiye kadar bir nüshası tespit edilmiştir. Söz konusu nüsha, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Zühdü Bey 538 numarada “Mecmua-i Sâfî” adıyla kayıtlı olup 58 sayfadan oluşmaktadır. Çalışmamızda evvela Ahmed Sâfî Bey’in hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş, ardından eserde yer alan şiirler, nazım şekilleri ve vezinlerine göre tasnif edilmiş ve her nazım şekliyle yazılan şiirlerden misaller getirilmiştir. Ayrıca eserdeki şiirler, kafiye ve redifleri açısından da değerlendirilmiştir. Bu hususlar çerçevesinde kaynaklarda şimdiye kadar hakkında geniş kapsamlı bilgi bulunmayan söz konusu Dîvân’nın muhtevası özetlenerek araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.

Hasâisü’l-Kübrâ’nın Telhîsi Üzerine Yazılan Türkçe Bir Tercüme: Muslihiddîn Gırnatevî’nin Kitâbu’l-Fusûl fî Tercemeti Hasâisi’r-Resûl Adlı Eseri

Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2023

Bu makale iThenticate programıyla taranmıştır. This article was checked by iThenticate. * Bu çalı... more Bu makale iThenticate programıyla taranmıştır. This article was checked by iThenticate. * Bu çalışma, 15-16 Aralık 2022 tarihinde Mimar Sinan Üniversitesi tarafından düzenlenen Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu Anısına Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu'nda sözlü olarak sunulan bildirinin düzenlenmiş hâlidir.

Telhîsül-Mi̇ftâhin Beyân Bölümünün Müterci̇mi̇ Bi̇li̇nmeyen Bi̇r Tercümesi̇

International Journal Of Turkish Literature Culture Education, 2016

Hatîb el-Kazvînî'nin belâgate dair Telhîsü'l-Miftâh adlı eseri, yazıldığı günden itibaren belâgat... more Hatîb el-Kazvînî'nin belâgate dair Telhîsü'l-Miftâh adlı eseri, yazıldığı günden itibaren belâgatle ilgilenen âlimlerin temel başvuru kaynaklarından birisi hâline gelmiştir. Arapça olarak kaleme alınan bu eser, kendisinden daha fazla kimsenin yararlanılması için başka dillere de tercüme edilmiştir. Söz konusu eserin tercüme edildiği dillerden birisi de Türkçedir. Telhîsü'l-Miftâh'ın Türkçeye tercüme süreci, Osmanlı döneminden başlayarak günümüze kadar devam etmiştir. Telhîs'in Türkçe tercümeleri hakkında şimdiye kadar çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmada Telhîs'in daha önce herhangi bir bilimsel çalışmaya konu edilmemiş bir tercümesi üzerinde durulacaktır. Söz konusu tercüme, Telhîs'in yalnızca beyân ilmiyle ilgili kısmında yer alan konuların Türkçeye tercümesinden oluşmaktadır. Bu tercümenin kim tarafından nerede ve ne zaman yapıldığına dair herhangi bir bilgi mevcut değildir. Mütercimi bilinmeyen bu eserin şimdilik tek nüshası tespit edilebilmiştir. Çalışmamızın giriş bölümünde kısaca belâgat ilminin tarihi süreç içerisindeki gelişimine değinilmiştir. Bu giriş kısmından sonra eserin nüsha tavsifi yapılmıştır. Daha sonra eserin mütercimi, muhtevası, üslûbu ve imlâ özellikleri hakkında bilgi verilmiştir. Bu değerlendirmelerden sonra ise eserin transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

Sakızlı İsa Efendi'nin Devâ-i Emrâz İsimli Eseri

Sakızlı İsa Efendi'nin Devâ-i Emrâz İsimli Eseri, 2021

Telhîsü'l-Miftâh'ın Türkçe Tercüme ve Şerhlerine Göre Tevcîh Sanatı

İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2019

Manastırlı Rızâ Nûrî'nin Tahmîsât-ı Nevbahârım Adlı Eseri

Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 2019

Abdüsselam Numan b. Halil'in Kaside-i Hamriye Şerhi.pdf

SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, 2017

Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 465-500 Ahmet AKDAĞ 1 ABDÜSSELÂM B. NU'MÂN B. HALÎL'ĠN KASÎDE-Ġ H... more

Mehmet Sabri Yetkin'in Kasîde-i Zeynebiyye Üzerine Yazdığı "en-Nasîhatü'l-Edebiyye fî Şerhi'l-Kasîdeti'z-Zeynebiyye" Adlı Şerhi

The Journal of Academic Social Science, 2017

Ömer Fuâdî'nin Tasavvufa Dair "Rİsâle-i Gül-âbiyye" Adlı ESeri

Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Özel Sayı-III, 2016

Kastamonulu Âlim ve Şâirlerin Türkiye Yazma Eser Kütüphanelerinde Yer Alan Eserleri

by Ahmet Akdağ, MÜCAHİT KAÇAR, and Mevlüt İLHAN

Telhîsü'l-Miftâh'ın Beyân Bölümünün Mütercimi Bilinmeyen Bir Tercümesi

Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2016

Khatib al-Qazvini's famous work about rhetoric, Telhîsü'l-Miftâh, has been one of the fundamental... more Khatib al-Qazvini's famous work about rhetoric, Telhîsü'l-Miftâh, has been one of the fundamental sources of scholars interested in rhetoric since it was written. This work, which was written in Arabic, has been translated into various languages for the benefit more people. One of these languages is Turkish; the translation process of Telhîsü'l-Miftâh into Turkish started during Ottoman era and continues up to the present. Various studies have been done on the Turkish translations of Telhîsü'l-Miftâh. This study focuses on a translated version of Telhis about which no scientific study has been done yet. This version only consists of the translations of the parts which deal with beyân in Telhîsü'l-Miftâh. There is no available information about where, when or by whom this translation was made. Only one copy of this translation is extant. In the introduction section of the study, the historical development of rhetoric is briefly mentioned. The next section describes the aforementioned copy of the work. This is followed by information and discussion regarding the translation, content, style and orthography of the work. The last section includes the transcript of the work.

Kerküklü Mehmed Mihrî ve "el-Eserü'l-Celîl Fî Medh Alâ İsmâîl" Adlı Eseri

Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2016

Özet Osmanlı Devleti'nin son döneminde yaşamış olan Kerküklü Mehmed Mihrî, Arapça, Türkçe ve Fars... more Özet Osmanlı Devleti'nin son döneminde yaşamış olan Kerküklü Mehmed Mihrî, Arapça, Türkçe ve Farsça dillerinin yanı sıra Fransızca ve İngilizceyi de bilen ve bu dillerin gramerleri üzerine çeşitli eserler kaleme alan bir âlimdir. Mehmed Mihrî'nin eserlerinin büyük çoğunluğu gramer üzerine yazılmıştır. Bu durum, onun iyi bir dil eğitimi almış olduğunu göstermektedir. Mehmed Mihri, gramer haricinde belâgat konusu ile seyahatname türünde eserler de yazmıştır. Bu çalışmada onun belâgatle ilgili yazdığı el-Eserü'l-Celîl fî Medh Alâ İsmâîl adlı eseri üzerinde durulmuştur. Bazı kaynaklarda Fenn-i Bedî' ismiyle de kaydedilmiş olan bu eser, belâgatin bedî' konusuyla ilgili bazı sanatları ile bazı nazım şekillerini ele almaktadır. Nerede ve ne zaman basıldığı belli olmayan bu eser, müellifin mukaddimede bildirdiğine göre eserin harflerinin ebcet hesabına göre sayı değerleri toplandığında elde edilen H. 1291 yani M. 1874 yılında telif edilmiştir. Çalışmamızda Mehmed Mihrî'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra yukarıda söz konusu edilen eserinin muhtevası özetlenmiştir. Eserin muhtevası özetlenirken müellifin eserde yer alan terimlere dairki tarifleri birebir alıntılanmış ve genellikle söz konusu terimlere misal getirilen şiirlerin kime ait olduğu veya bu şiirlerin hangi eserlerden alındığı belirtilmiştir. Eserde misal getirilen şiirlerin büyük çoğunluğu Mehmed Mihrî'ye aittir. Mehmed Mihrî'nin bu eserdeki şiirleri, Mısır hıdivi (valisi) İsmail Paşa'ya methiye olarak kaleme alınmıştır. Abstract Mehmed Mihrî, who lived during the last decades of Ottoman Empire, was a polyglot scholar speaking French and English as well as Arabic, Persian and Turkish. He penned several books about the grammatology of these languages. The majority of his studies are conducted on grammar, which demonstrates that he was well educated in languages and linguistics. Yet, apart from grammar, he also wrote travelogues and books about rhetoric. The present study deals with his book written about rhetoric, el-Eserü'l-Celîl fî Medh Alâ İsmâîl. This work, which is also referred as Fenn-i Bedi, addresses and discusses bedi of rhetoric and some types of verse. Although where and when this book was published remained unknown, the author of the book stated in his introduction that it was written in 1291 (that is 1874 according to Gregorian calendar) based on the assumption made in line with abjad by interpreting the number values of the letters and translating them into numbers. In this study, after relating some information about Mehmed Mihrî's biography and his works, the content of the aforementioned work is summarized. In the summary, the definitions of the terms by the author are quoted verbatim; the writers of the poems presented as exemplars for the definitions or their sources are specified. Most of the poems presented in the work are written by Mehmed Mihrî. His poems included in this work are penned as eulogies for İsmail Pasha, the governor of Egypt.

Abdülganî Gürânî ve Tercüme-i Dîbâce-i Telhîs-i Miftâh Adlı Eseri

Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2015

Hurufilikte Ebced Hesabının Kullanımına Dair Bir Risale (Özer Şenödeyici ile birlikte)

by Ahmet Akdağ and Özer Şenödeyici

Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 2014

Öz: İnsanoğlunun harfler ve sayılara gizli anlamlar yüklemesi oldukça eski devirlere uzanan bir a... more Öz: İnsanoğlunun harfler ve sayılara gizli anlamlar yüklemesi oldukça eski devirlere uzanan bir alışkanlıktır. Bazı âlimlerin harflere gizli anlamlar yüklediği ve var oluşu bu şekilde açıklamaya çalıştığı görülebilir. Ancak bunlar arasında en dikkat çekicisi Hurufilik adıyla anılan sistemi kuran Fazlullah-ı Esterâbâdî'nin tevilleridir. Fazlullah-ı Esterâbâdî, Arap alfabesindeki yirmi sekiz ve Fars alfabesindeki otuz iki harfi; insan yüzündeki tüylerle, el parmaklarındaki eklemlerle; hazarda, seferde ve Cuma günü kılınan namazlarla ilişkilendirmiş ve böylece kendine mahsus bir Kur'ân yorumlama yöntemi geliştirmiştir. Belirli sayıların insan yüzündeki tüylerle olan münasebetinden, Kur'ân'da bazı surelerin başında bulunan ayet değerindeki harflerden, her şeyi ortadan ikiye ayırdığı farz edilen istiva hattından ve tamamıyla öznel çağrışımlardan istifade eden Hurufiler, Türk kültür ve inanç tarihini olduğu kadar edebiyatını da derinden etkileyen bir sistem geliştirmişlerdir. Hurufîler, bu materyallerin yanı sıra harflerin sahip olduğu sayı değerinden de yararlanmışlardır. Ancak Hurufilerin ebcede bakışlarını konu alan müstakil bir eser şimdiye kadar tespit edilememiştir. Genellikle tarih düşürme, fal bakma, büyü, muska ve benzeri uygulamalarda kendisine başvurulan ebcedi Hurufiler, inançlarını destekleyecek bir kanıt olarak değerlendirmişlerdir. Bu çalışmada, Hurufilikte ebcedin yerini ve kullanım sahasını izah eden bir risale neşredilecek, bu sayede Hurufiliğin kendine özgü tevillerinin daha iyi anlaşılabilmesine olanak sağlanacaktır.

Tıbba Dair Pratik El Kitabı Olarak Hazırlanmış Bir Eser: Hekimbaşı Emîr Çelebi'nin Netîcetü't-Tıbb'ı

Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2024

Matematik ve hikmet ilimlerine vukûfiyetinin yanı sıra tıp ilminde elde ettiği tahsil, deneyim ve... more Matematik ve hikmet ilimlerine vukûfiyetinin yanı sıra tıp ilminde elde ettiği tahsil, deneyim ve başarı sonucu öncelikle Kahire'deki Kalavun Dârüşşifâsı'nda, ardından Osmanlı Devleti'nde yaklaşık 16 yıl hekimbaşı olarak görev yapan Emîr Çelebi, tıp ilmindeki tecrübe ve birikimini yazdığı eserlerle göstermiştir. Müellifin Enmûzecü't-Tıbb ve Netîcetü't-Tıbb olmak üzere konuyla ilgili iki eseri bugün elimizde mevcuttur. Bunlardan Enmûzecü't-Tıbb 1034/1625 yılında Netîcetü't-Tıbb ise 1036/1627'de yazılmıştır. Madde başı olarak toplam 129 hastalığa yer veren Netîcetü't-Tıbb, müellifin daha önce yazdığı Enmûzecü't-Tıbb adlı eserindeki hususların daha pratik bir hâle getirilmiş hâlidir. Dîbâce, cetvelle çizilmiş 9 sütundan oluşan ana kısım ve Cevrî İbrâhim Çelebi tarafından eserin yazılışına veya istinsahına tarih düşülen bir şiirden müteşekkil bu eser, hekimler için pratik bir el kitabıdır. Eserin birinci sütununda hastalıkların ad ve tarifleri, ikincisinde sebeplerine işaret eden tabiat özellikleri, üçüncüsünde hastanın nabzının atma şekli, dördüncüsünde idrarının rengi, beşincisinde hastalık süresince hangi gıdaların yenmesi gerektiği, altıncısında kullanılacak ilaçlar, yedincisinde kan almak gerekip gerekmediği, sekizincisinde hastanın nelerden sakınması gerektiği ve dokuzuncusunda hastaya sürülecek yağlar üzerinde durulmuştur. Emîr Çelebi'nin Netîcetü't-Tıbb adlı eserini ele alan bu çalışma, temelde üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Emîr Çelebi'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde çalışmamızın konusunu teşkil eden Netîcetü't-Tıbb'ın yazılış tarihi, muhtevası ve nüshaları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise en eski tarihli nüsha esas alınarak eserin transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

Alî Nazîf’in Miftâhu’l-Bedâyi’den Tercüme ve Telif Yoluyla Ürettiği Belâgate Dair Eserler

HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2024

Fars edebiyatında edebî sanatlar ve bazı şiir terimlerini ele alan eser yazma geleneği Râdûyânî (... more Fars edebiyatında edebî sanatlar ve bazı şiir terimlerini ele alan eser yazma geleneği Râdûyânî (öl. 507/1114'ten sonra)'nin Tercümânü'l-Belâga'sı ile başlayıp Reşîdüddîn Vatvât (öl. 573/1177)'ın Hadâiku's-Sihr fî Dekâiki'ş-Şi'r adlı eseri ile önemli bir merhaleye ulaşmıştır. Vatvât'ın eseri konuyla ilgili kendisinden sonra yazılan eserlerin temel başvuru kaynakları arasında yerini almıştır. Vahîd-i Tebrîzî'nin Miftâhu'l-Bedâyi isimli eseri de Vatvât'ın eserinin tesiriyle edebî sanatlar ve bazı şiir terimleri üzerine kaleme alınan eserlerdendir. Bu eser, 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk yarısında yaşamış müelliflerden Alî Nazîf tarafından Tercüme-i Miftâhu'l-Bedâyi adıyla 1300/1882-83 yılında Türkçeye tercüme edilmiştir. Alî Nazîf, altı sene sonra bu tercümesini esas alarak Zînetü'l-Kelâm adlı eserini yazmıştır. Zînetü'l-Kelâm'da daha önce yazdığı tercümesine bazı eklemelerde bulunmuş ve tercümenin bazı kısımlarını eksiltmiştir. Her iki eser detaylı olarak analiz edildiğinde Zînetü'l-Kelâm'ın müstakil bir telif olmaktan ziyade daha önce yazılan tercümeden üretilen bir telif olduğu görülmektedir. Osmanlı telif geleneğinde başka dilden bir eserin Türkçeye aktarılması esnasında kaynak metne ilaveler yapma ve kaynak metinden eksiltme veya özetlemelerde bulunma geleneği çokça başvurulan bir usuldür. Söz konusu eserlerin tercüme addedilmesi yeterli olmadığından araştırmacılar tarafından bu eserleri ifade etmek için teliftercüme terimi önerilmiştir. Alî Nazîf'in Zînetü'l-Kelâm'ı da telif-tercüme görünümüne sahip bir eserdir. Ancak bu eser, doğrudan kaynak bir metin yerine müellifin daha önce Miftâhu'l-Bedâyi üzerine yazdığı tercümesinden üretilmesi yönüyle tercümeden telif mahiyetindedir. Temelde bu hususları ele alan çalışmamız, iki bölümden müteşekkildir. Çalışmanın birinci bölümünde yaşadığı yüzyıl ve vefat tarihi konusunda kaynaklarda birbirinden farklı tarihler öne sürülen Vahîd-i Tebrîzî'nin yaşadığı zaman dilimi çeşitli karinelerden hareketle tespit edilmeye çalışılmış ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Yine bu bölümde Alî Nazîf'in de hayatı ve eserlerine de kısaca değinilmiştir. İkinci bölümde ise Miftâhu'l-Bedâyi tercümesinde uygulanan yöntem ve bu tercümeden üretilen telif bir eser olması yönüyle Zînetü'l-Kelâm üzerinde durulmuştur.

Belâgat Kitaplarında Cinâs-ı Nâkıs Çeşitlerinin İsimlendirilmesi Konusundaki Tutarsızlıklar

Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2023

Belâgatin bedî kısmının muhassinât-ı lafziyye olarak adlandırılan lafızla ilgili sanatlarından ci... more Belâgatin bedî kısmının muhassinât-ı lafziyye olarak adlandırılan lafızla ilgili sanatlarından cinâs, tâm ve tâm olmayan cinâs olmak üzere temelde iki kısma ayrılır. Bunlardan tâm olmayan cinâs, cinâsı oluşturan kelimeler arasında harflerin türü/cinsi, sayısı, hareke ve sükûnu (heyeti) ve sıralanışı gibi hususlar açısından meydana gelen farklılıklara göre çeşitlere ayrılır. Bu özelliklerden harflerin sayısında eksiklik veya fazlalıktan dolayı farklılık meydana gelen tâm olmayan cinâs çeşidi, cinâs-ı nâkıs olarak adlandırılır. Cinâs-ı nâkısın da kendi içinde ziyade harf veya harflerin bulunduğu yere göre çeşitleri mevcuttur. Ancak cinâs-ı nâkısın söz konusu çeşitlerinin isimlendirilmesi hususunda belâgatle ilgili eserlerde bazı tutarsızlıklar bulunmaktadır. Çalışmamızda cinâs-ı nâkısın çeşitleri konusunda belâgat kitaplarında yer alan bu tutarsızlıklar ele alınmıştır. Söz konusu tutarsızlıklar, Sekkâkî'nin Miftâhu'l-Ulûm adlı eserinden başlanarak günümüze kadar yazılan belâgate dair tercüme, şerh ve telif türündeki eserlerin incelenmesiyle tespit edilmiştir. Bu bağlamda çalışmamız, giriş ve konuyla ilgili tutarsızlıklar üzerinde durulan üç ana başlıktan meydana gelmektedir. Giriş kısmında cinâs-ı nâkıs sanatının tarifi yapılarak belâgat kitaplarında bu sanatla ilgili tutarsızlıkların meydana geliş şekilleri hakkında bilgi verilmiştir. Birinci başlıkta cinâs-ı nâkıs çeşitlerinin herhangi bir edebî terimle isimlendirilmediği veya kısmen isimlendirildiği eserler; ikinci başlıkta cinâs-ı nâkıs ve çeşitlerinin diğer cinâs çeşitleriyle karıştırıldığı eserler; üçüncü başlıkta ise cinâs-ı nâkıs çeşitlerinin birbirinden farklı terimlerle adlandırıldığı eserler üzerinde durulmuştur.

Klasik Türk Edebiyatı Metin İncelemelerinde Müelliflerle İlgili Hususların Tespitinde Karinelerin Önemine Dair

Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2023

Metin incelemelerinde göz önünde bulundurulması gereken hususlardan biri, metin içindeki karinele... more Metin incelemelerinde göz önünde bulundurulması gereken hususlardan biri, metin içindeki karinelerdir. Karineler, metinle ilgili doğrudan bilgi verilmeyen birçok hususun aydınlatılmasında önemli bir işleve sahiptir. Karineler sayesinde bir eserin müellifini, müellifin adını, hayatını, ailesini, eğitim seviyesini, dostlarını, zevklerini, eserlerini vb. birçok hususu tespit etmek mümkündür. Bunun yanı sıra karineler sayesinde meşhur müelliflerimizin biyografilerinde yer almayan bazı hususların tespit edilip biyografilerine eklenmesi de mümkündür. Ancak karinelerin araştırmacıların bütün sorularını cevaplayamadığı bazı durumlar da söz konusudur. Bu durumda bile karineler, araştırmacıların en azından bazı elemeler yapıp bir yere kadar yol almalarına imkân sağladıklarından yine metin incelemelerine katkı mahiyetindedirler. Karinelerin metin incelemelerine en büyük katkılarından biri, kaynaklarda yer alan bazı yanlışlıkların düzetilmesini sağlamalarıdır. Özellikle detaylı tetkikat yapılmadan katalog bilgileri esas alınarak yapılan yanlışlıklar, karineler sayesinde tashih edilebilmektedir. Aynı şekilde araştırmacılar tarafından metin içindeki karinelerin yanlış veya eksik yorumlanması sonucu kaynaklarda yer etmiş bilgiler de mevcut karineler veya yeni ortaya çıkan nüshalardaki karinelerle düzeltilebilmektedir. Çalışmamızda bu hususlar göz önünde bulundurularak ilgili misaller üzerinden konunun önemine dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

Bilinmeyen Hurûfî-Bektaşî Bir Şair: Fakrî ve Şiirlerindeki Hurûfîlik Göstergeleri

Miftâhu'l-Ulûm Etrafında Gelişen Temel Belâgat Eserlerinin Klasik Türk Şiirinde Ele Alınışları Üzerine

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2023

Ebû Ya'kûb Sekkâkî tarafından kaleme alınan Miftâhu'l-Ulûm adlı eserin belâgate dair üçüncü kısmı... more Ebû Ya'kûb Sekkâkî tarafından kaleme alınan Miftâhu'l-Ulûm adlı eserin belâgate dair üçüncü kısmı gerek kendi zamanında gerekse daha sonraki dönemlerde belâgate dair çalışmaların temel kaynağı hâline gelmiş, bu eser etrafında gelişen bir belâgat kültürü teşekkül etmiştir. Hatîb el-Kazvînî'nin Miftâhu'l-Ulûm'un belâgate dair kısmı üzerine hülasa (özet) mahiyetinde kaleme aldığı Telhîsü'l-Miftâh'ı ile Telhîs'e yazdığı el-Îzâh adlı şerhi, Sa'düddîn Taftâzânî'nin Telhîsü'l-Miftâh'a şerh olarak yazdığı Mutavvel'i ile Mutavvel'in kısaltılmışı olan Muhtasar'ı, Seyyid Şerîf Cürcânî'nin Miftâhu'l-Ulûm'un belâgate dair kısmı üzerine yazdığı el-Mısbâh fî Şerhi'l-Miftâh'ı ve İsâmüddîn İsferâyînî'nin Telhîs üzerine Mutavvel'den daha ayrıntılı ve uzun olarak yazdığı Atvel'i Miftâhu'l-Ulûm etrafında gelişen temel belâgat eserlerindendir. Klasik şairler, yukarıda değinilen belâgate dair temel eserlerin sözlük anlamlarından da istifade ederek bu eserleri doğrudan ve dolaylı olarak şiirlerine malzeme etmişlerdir. Bu kelimelerden miftâh "anahtar", telhîs "özet", îzâh "açıklama", mutavvel "geniş, detaylı, uzun", muhtasar "kısa, öz, kısaltılmış", mısbâh "ışık, lamba, meşale" ve atvel "en uzun, en geniş" anlamlarına gelmektedir. Bu kelimeler, bazen doğrudan belâgate dair eserler anlamında kullanılmışken bazen de tevriye, îhâm, telmîh gibi söz sanatları vasıtasıyla zikredilen eserlere işaret edecek şekilde kullanılmıştır. Çalışmamızda yukarıda isimleri zikredilen eserlerin klasik Türk şiirinde bahsi geçen şekillerde ele alınışları üzerinde durulmuştur. Bu vesileyle Miftâhu'l-Ulûm ve onun etrafında gelişen belâgate dair temel eserlerin isimlerinin klasik Türk şiirinde malzeme olarak nasıl kullanıldığı hususu ortaya konmaya çalışılmıştır.

19. Yüzyıl Şairlerinden Ahmed Sâfî Bey ve Dîvânı

7. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi, 2023

19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Ahmed Sâfî Bey, form açısından... more 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Ahmed Sâfî Bey, form açısından klasik Türk şiiri geleneğinin devamı niteliğinde şiirler yazmış ve bu şiirlerini mürettep olmayan Dîvânı’nda toplamıştır. Şair, her ne kadar form açısından klasik şiir geleneğine bağlı olarak şiirler yazmış olsa da şiirlere başlık koyma, zaman zaman mahlas kullanmama, bazı şiirlerini dönemin gazetelerinde yayınlama vb. hususlar açısından Batı tesiriyle gelişmekte olan yeni edebiyatın birtakım özelliklerini de şiirlerine aksettirmiştir. Aynı şekilde dil ve muhteva açısından da yaşadığı zaman diliminin tabii sonucu olarak bazı yeniliklerin şiirlerine yansıdığı görülmektedir. Ahmed Sâfî Bey, şair olmasının yanı sıra döneminin önemli entelektüellerindendir. Kayıtlarda yer alıp birer nüshası günümüze ulaşan üç eseri mevcuttur. Bunlar Sefînetüs’s-Sâfî, Mecmûam ve Dîvân şeklindedir. Bunlardan 18 ciltten oluşup tasavvuf, İslâm tarihi, simya ve kimya ilimleri, Hurufîlik ve Bektaşîlik gibi düşünce sistemleri ve tarikatlar, İstanbul’un mimarî, kültürel ve ictimaî tarihi, bazı şair ve âlimlerin biyografileri, kuş ve çiçek isimleri, fal ve büyü ilimleri, musikî, çeşitli ansiklopedik bilgiler vb. içeren Sefînetü’s-Sâfî’si, onun şairliğin yanı sıra entelektüel kimliğini gösteren önemli eserlerindendir. Müellifin Sefînetü’s-Sâfî’si hakkında şimdiye kadar bazı araştırma ve incelemeler yapılmasına rağmen Dîvân’ı henüz müstakil bir çalışmaya konu edilmemiştir. Buna binaen çalışmamızda Ahmed Sâfî Bey’in Dîvân’ı üzerinde durulmuştur. Şairin Dîvânı’nın şimdiye kadar bir nüshası tespit edilmiştir. Söz konusu nüsha, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Zühdü Bey 538 numarada “Mecmua-i Sâfî” adıyla kayıtlı olup 58 sayfadan oluşmaktadır. Çalışmamızda evvela Ahmed Sâfî Bey’in hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş, ardından eserde yer alan şiirler, nazım şekilleri ve vezinlerine göre tasnif edilmiş ve her nazım şekliyle yazılan şiirlerden misaller getirilmiştir. Ayrıca eserdeki şiirler, kafiye ve redifleri açısından da değerlendirilmiştir. Bu hususlar çerçevesinde kaynaklarda şimdiye kadar hakkında geniş kapsamlı bilgi bulunmayan söz konusu Dîvân’nın muhtevası özetlenerek araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.

Hasâisü’l-Kübrâ’nın Telhîsi Üzerine Yazılan Türkçe Bir Tercüme: Muslihiddîn Gırnatevî’nin Kitâbu’l-Fusûl fî Tercemeti Hasâisi’r-Resûl Adlı Eseri

Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2023

Bu makale iThenticate programıyla taranmıştır. This article was checked by iThenticate. * Bu çalı... more Bu makale iThenticate programıyla taranmıştır. This article was checked by iThenticate. * Bu çalışma, 15-16 Aralık 2022 tarihinde Mimar Sinan Üniversitesi tarafından düzenlenen Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu Anısına Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu'nda sözlü olarak sunulan bildirinin düzenlenmiş hâlidir.

Telhîsül-Mi̇ftâhin Beyân Bölümünün Müterci̇mi̇ Bi̇li̇nmeyen Bi̇r Tercümesi̇

International Journal Of Turkish Literature Culture Education, 2016

Hatîb el-Kazvînî'nin belâgate dair Telhîsü'l-Miftâh adlı eseri, yazıldığı günden itibaren belâgat... more Hatîb el-Kazvînî'nin belâgate dair Telhîsü'l-Miftâh adlı eseri, yazıldığı günden itibaren belâgatle ilgilenen âlimlerin temel başvuru kaynaklarından birisi hâline gelmiştir. Arapça olarak kaleme alınan bu eser, kendisinden daha fazla kimsenin yararlanılması için başka dillere de tercüme edilmiştir. Söz konusu eserin tercüme edildiği dillerden birisi de Türkçedir. Telhîsü'l-Miftâh'ın Türkçeye tercüme süreci, Osmanlı döneminden başlayarak günümüze kadar devam etmiştir. Telhîs'in Türkçe tercümeleri hakkında şimdiye kadar çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmada Telhîs'in daha önce herhangi bir bilimsel çalışmaya konu edilmemiş bir tercümesi üzerinde durulacaktır. Söz konusu tercüme, Telhîs'in yalnızca beyân ilmiyle ilgili kısmında yer alan konuların Türkçeye tercümesinden oluşmaktadır. Bu tercümenin kim tarafından nerede ve ne zaman yapıldığına dair herhangi bir bilgi mevcut değildir. Mütercimi bilinmeyen bu eserin şimdilik tek nüshası tespit edilebilmiştir. Çalışmamızın giriş bölümünde kısaca belâgat ilminin tarihi süreç içerisindeki gelişimine değinilmiştir. Bu giriş kısmından sonra eserin nüsha tavsifi yapılmıştır. Daha sonra eserin mütercimi, muhtevası, üslûbu ve imlâ özellikleri hakkında bilgi verilmiştir. Bu değerlendirmelerden sonra ise eserin transkripsiyonlu metnine yer verilmiştir.

Sakızlı İsa Efendi'nin Devâ-i Emrâz İsimli Eseri

Sakızlı İsa Efendi'nin Devâ-i Emrâz İsimli Eseri, 2021

Telhîsü'l-Miftâh'ın Türkçe Tercüme ve Şerhlerine Göre Tevcîh Sanatı

İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2019

Manastırlı Rızâ Nûrî'nin Tahmîsât-ı Nevbahârım Adlı Eseri

Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 2019

Abdüsselam Numan b. Halil'in Kaside-i Hamriye Şerhi.pdf

SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, 2017

Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2017, s. 465-500 Ahmet AKDAĞ 1 ABDÜSSELÂM B. NU'MÂN B. HALÎL'ĠN KASÎDE-Ġ H... more

Mehmet Sabri Yetkin'in Kasîde-i Zeynebiyye Üzerine Yazdığı "en-Nasîhatü'l-Edebiyye fî Şerhi'l-Kasîdeti'z-Zeynebiyye" Adlı Şerhi

The Journal of Academic Social Science, 2017

Ömer Fuâdî'nin Tasavvufa Dair "Rİsâle-i Gül-âbiyye" Adlı ESeri

Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Özel Sayı-III, 2016

Kastamonulu Âlim ve Şâirlerin Türkiye Yazma Eser Kütüphanelerinde Yer Alan Eserleri

by Ahmet Akdağ, MÜCAHİT KAÇAR, and Mevlüt İLHAN

Telhîsü'l-Miftâh'ın Beyân Bölümünün Mütercimi Bilinmeyen Bir Tercümesi

Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2016

Khatib al-Qazvini's famous work about rhetoric, Telhîsü'l-Miftâh, has been one of the fundamental... more Khatib al-Qazvini's famous work about rhetoric, Telhîsü'l-Miftâh, has been one of the fundamental sources of scholars interested in rhetoric since it was written. This work, which was written in Arabic, has been translated into various languages for the benefit more people. One of these languages is Turkish; the translation process of Telhîsü'l-Miftâh into Turkish started during Ottoman era and continues up to the present. Various studies have been done on the Turkish translations of Telhîsü'l-Miftâh. This study focuses on a translated version of Telhis about which no scientific study has been done yet. This version only consists of the translations of the parts which deal with beyân in Telhîsü'l-Miftâh. There is no available information about where, when or by whom this translation was made. Only one copy of this translation is extant. In the introduction section of the study, the historical development of rhetoric is briefly mentioned. The next section describes the aforementioned copy of the work. This is followed by information and discussion regarding the translation, content, style and orthography of the work. The last section includes the transcript of the work.

Kerküklü Mehmed Mihrî ve "el-Eserü'l-Celîl Fî Medh Alâ İsmâîl" Adlı Eseri

Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2016

Özet Osmanlı Devleti'nin son döneminde yaşamış olan Kerküklü Mehmed Mihrî, Arapça, Türkçe ve Fars... more Özet Osmanlı Devleti'nin son döneminde yaşamış olan Kerküklü Mehmed Mihrî, Arapça, Türkçe ve Farsça dillerinin yanı sıra Fransızca ve İngilizceyi de bilen ve bu dillerin gramerleri üzerine çeşitli eserler kaleme alan bir âlimdir. Mehmed Mihrî'nin eserlerinin büyük çoğunluğu gramer üzerine yazılmıştır. Bu durum, onun iyi bir dil eğitimi almış olduğunu göstermektedir. Mehmed Mihri, gramer haricinde belâgat konusu ile seyahatname türünde eserler de yazmıştır. Bu çalışmada onun belâgatle ilgili yazdığı el-Eserü'l-Celîl fî Medh Alâ İsmâîl adlı eseri üzerinde durulmuştur. Bazı kaynaklarda Fenn-i Bedî' ismiyle de kaydedilmiş olan bu eser, belâgatin bedî' konusuyla ilgili bazı sanatları ile bazı nazım şekillerini ele almaktadır. Nerede ve ne zaman basıldığı belli olmayan bu eser, müellifin mukaddimede bildirdiğine göre eserin harflerinin ebcet hesabına göre sayı değerleri toplandığında elde edilen H. 1291 yani M. 1874 yılında telif edilmiştir. Çalışmamızda Mehmed Mihrî'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verildikten sonra yukarıda söz konusu edilen eserinin muhtevası özetlenmiştir. Eserin muhtevası özetlenirken müellifin eserde yer alan terimlere dairki tarifleri birebir alıntılanmış ve genellikle söz konusu terimlere misal getirilen şiirlerin kime ait olduğu veya bu şiirlerin hangi eserlerden alındığı belirtilmiştir. Eserde misal getirilen şiirlerin büyük çoğunluğu Mehmed Mihrî'ye aittir. Mehmed Mihrî'nin bu eserdeki şiirleri, Mısır hıdivi (valisi) İsmail Paşa'ya methiye olarak kaleme alınmıştır. Abstract Mehmed Mihrî, who lived during the last decades of Ottoman Empire, was a polyglot scholar speaking French and English as well as Arabic, Persian and Turkish. He penned several books about the grammatology of these languages. The majority of his studies are conducted on grammar, which demonstrates that he was well educated in languages and linguistics. Yet, apart from grammar, he also wrote travelogues and books about rhetoric. The present study deals with his book written about rhetoric, el-Eserü'l-Celîl fî Medh Alâ İsmâîl. This work, which is also referred as Fenn-i Bedi, addresses and discusses bedi of rhetoric and some types of verse. Although where and when this book was published remained unknown, the author of the book stated in his introduction that it was written in 1291 (that is 1874 according to Gregorian calendar) based on the assumption made in line with abjad by interpreting the number values of the letters and translating them into numbers. In this study, after relating some information about Mehmed Mihrî's biography and his works, the content of the aforementioned work is summarized. In the summary, the definitions of the terms by the author are quoted verbatim; the writers of the poems presented as exemplars for the definitions or their sources are specified. Most of the poems presented in the work are written by Mehmed Mihrî. His poems included in this work are penned as eulogies for İsmail Pasha, the governor of Egypt.

Abdülganî Gürânî ve Tercüme-i Dîbâce-i Telhîs-i Miftâh Adlı Eseri

Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2015

Hurufilikte Ebced Hesabının Kullanımına Dair Bir Risale (Özer Şenödeyici ile birlikte)

by Ahmet Akdağ and Özer Şenödeyici

Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 2014

Öz: İnsanoğlunun harfler ve sayılara gizli anlamlar yüklemesi oldukça eski devirlere uzanan bir a... more Öz: İnsanoğlunun harfler ve sayılara gizli anlamlar yüklemesi oldukça eski devirlere uzanan bir alışkanlıktır. Bazı âlimlerin harflere gizli anlamlar yüklediği ve var oluşu bu şekilde açıklamaya çalıştığı görülebilir. Ancak bunlar arasında en dikkat çekicisi Hurufilik adıyla anılan sistemi kuran Fazlullah-ı Esterâbâdî'nin tevilleridir. Fazlullah-ı Esterâbâdî, Arap alfabesindeki yirmi sekiz ve Fars alfabesindeki otuz iki harfi; insan yüzündeki tüylerle, el parmaklarındaki eklemlerle; hazarda, seferde ve Cuma günü kılınan namazlarla ilişkilendirmiş ve böylece kendine mahsus bir Kur'ân yorumlama yöntemi geliştirmiştir. Belirli sayıların insan yüzündeki tüylerle olan münasebetinden, Kur'ân'da bazı surelerin başında bulunan ayet değerindeki harflerden, her şeyi ortadan ikiye ayırdığı farz edilen istiva hattından ve tamamıyla öznel çağrışımlardan istifade eden Hurufiler, Türk kültür ve inanç tarihini olduğu kadar edebiyatını da derinden etkileyen bir sistem geliştirmişlerdir. Hurufîler, bu materyallerin yanı sıra harflerin sahip olduğu sayı değerinden de yararlanmışlardır. Ancak Hurufilerin ebcede bakışlarını konu alan müstakil bir eser şimdiye kadar tespit edilememiştir. Genellikle tarih düşürme, fal bakma, büyü, muska ve benzeri uygulamalarda kendisine başvurulan ebcedi Hurufiler, inançlarını destekleyecek bir kanıt olarak değerlendirmişlerdir. Bu çalışmada, Hurufilikte ebcedin yerini ve kullanım sahasını izah eden bir risale neşredilecek, bu sayede Hurufiliğin kendine özgü tevillerinin daha iyi anlaşılabilmesine olanak sağlanacaktır.

Kitâbu Nüzheti'l-Uşşâk ve Ravzatu Ehli'l-Vüddi ve'l-Vifâk (İnceleme-Metin)

Gazi Kitabevi, 2024

TERCÜME-İ MÂ-LÂ YESA‘U’T-TABÎBE CEHLUHU

by Sibel Murad, Ahmet Akdağ, and Nuray Demir Öztürk

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2024

Geleneksel tıpta ilaçlar müfred/basit ve mürekkep/bileşik ilaçlar şeklinde iki kısma ayrılmaktadı... more Geleneksel tıpta ilaçlar müfred/basit ve mürekkep/bileşik ilaçlar şeklinde iki kısma ayrılmaktadır. Başka maddelerle karıştırılmadan kullanılan gıda, bitki, madenî ve hayvânî maddelere basit ilaçlar denilmektedir. İslam medeniyetinde müfredât ismiyle bilinen bu basit ilaçların tanınması, etkileri ve özelliklerinin bilinmesi için özel kitaplar yazılmıştır. Bu eserlerden en önemlisi İbnü’l-Baytâr’ın (ö.1248) kısaca el-Müfredât (el-Câmi‘ li-Müfredâti’l-Edviye ve’l-Ağziye) isimli eseridir. Bu eser yazıldığı dönemden itibaren Müslüman tabip ve eczacıların başvuru kaynağı hâline gelmiştir. Bu eser daha sonra bazı tenkit ve tashih çalışmalarıyla birlikte İbn Kütbî (ö. 1354) tarafından muhtasar olarak yeniden yazılmış ve Mâ-Lâ Yesa‘u’t-Tabîbe Cehluhu ismiyle isimlendirilmiştir. İbn Kütbî, İbnü’l-Baytâr’ın eserini ihtisar ederken eksik gördüğü bazı hususları da ilave ederek kendi kitabını daha faydalı ve kullanışlı hale getirmiştir. İbn Kütbî’nin Osmanlı döneminde hekimbaşıların talimde okuttukları kitaplar arasında yer alan bu önemli eseri Hasan b. Abdurrahman tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir.
Edirne Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi Nr. 4715’te kayıtlı müellif nüshası esas alınarak Prof. Dr. Mücahit Kaçar editörlüğünde Doç. Dr. Sibel Murad, Dr. Nuray Demir Öztürk ve Dr. Ahmet Akdağ tarafından hazırlanan bu eserde ayrıca ayrıntılı bir terimler dizini yer almaktadır.

Tercüme-i Mâ-Lâ Yesa‘u't-Tâbîbe Cehluhu Hekimlere Gerekli Bilgiler

by Ahmet Akdağ and Nuray Demir Öztürk

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2024

Şerh-i Mûcez fi't-Tıbb İbnü'n-Nefîs'in el-Mûcez fi't-Tıbb'ının Şerhi

by Ahmet Akdağ and MÜCAHİT KAÇAR

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2022

Tercüme-i Hizânetü'l-Edeb: İzahlı ve Örnekli Belagat Terimleri Sözlüğü, Abdullâh Salâhaddîn-i Uşşâkî

by Ahmet Akdağ and MÜCAHİT KAÇAR

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2020

Mollâ İlâhî ve Tasavvuf-nâme’si

by MÜCAHİT KAÇAR and Ahmet Akdağ

Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Kılavuzu, Editör: Doç Dr. Özer Şenödeyici, Kesit Yayınları, 2015

by Ahmet Akdağ, Özer Şenödeyici, Sadık Yazar, Beyhan Kesik, Bahir SELÇUK, and MÜCAHİT KAÇAR

Mollâ Ahmed İlâhî Tasavvuf-nâme (Mücahit Kaçar ile Birlikte), Büyüyenay Yayınları, 2015.

Ulu Çınarın Gölgesinde Bir Şair Meylî ve Şiirleri (Doç. Dr. Özer Şenödeyici ile Birlikte), Gece Kitaplığı, 2014

Tırnovalı Râşid Divançesi (Özer Şenödeyici ile birlikte), Kömen Yayınları, 2013

Süleyman SOLMAZ, Onaltıncı Yüzyıl Tezkirelerinde (Ahdî, Gelibolulu Âlî, Kınalızâde, Beyânî) Şâirin Dünyası, Akçağ Yayınları, Ankara 2012, 670 s.

Gelenekten Sapmaların Kitabı: Osmanlının Görsel Şiirleri

Duhter-i Rez Üzerine, Berceste Dergisi, Sayı 131, 2013

Şair Yalanları

Amasyalı Mahmûd bin Edhem'in Gülşen-i İnşâ Adlı Eserinde Yer Alan Akıl ve Gönül Münâzarası

Uluslararası Amasya Sosyal Bilimler Araştırmaları Sempozyumu-1 , 2024

Gelibolulu Sürûrî Dîvânı'nda Bir Üslup Özelliği Olarak Mürekkeb Cinâs Kullanımı

12. International Summit Scientific Research Congress, 2024