Directory

seyithan can | Siirt University - Academia.edu

Skip to main content

seyithan can

Siirt University, İLAHİYAT FAKÜLTESİ, Faculty Member

Followers

189

Following

28

Co-authors

4

Mentions

95

Public Views

SEYİTHAN CAN

less

Marmara University

Esra Kartal Soysal

Marmara University

Ankara University

mehmet ödemiş

Ege University

Istanbul University

Hans-Martin Sass

School of Visual Arts

Begüm Şahbudak

InterestsView All (11)

Uploads

Papers by seyithan can

A Theological Analysis of Biological Determinism Claims in the Context of Epigenetics and Brain Plasticity

Several theoretical studies have investigated biological determinism. First, it leaves no room fo... more Several theoretical studies have investigated biological determinism. First, it leaves no room for divine intervention in the various spheres of human activity. Second, it asserts that heredity significantly influences human behavior. This notion emphasizes the idea that humans possess both freedom and wildness. According to biological determinism, behavior is predetermined by DNA, reducing physiological brain activity. Consequently, what is commonly perceived to be human freedom is illusory. If an individual's actions are not a result of their own will, the issue of justice arises from the rewards and punishments that God metes out in response to human behavior. To address the theological dilemmas posed by these assertions of biological determinism, we sought to ground human freedom, will, and responsibility within the framework of God's justice, by drawing on insights from epigenetics and brain plasticity. However, can recent developments in genetic science comprehensively elucidate human behavior, potentially revealing the freedom we once believed we possessed to be an illusion? Answering this question was one of the primary objectives of this study.

Ayna Nöronlar ve Sosyal Öğrenme Kuramları Açısından İmanda Taklidin Mahiyeti

Sakarya Universitesi Ilahiyat Fakultesi dergisi/Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, May 18, 2024

Müslümanların tarihsel süreçte iman konusunda yaşadığı tartışmalardan biri de imanda taklid mesel... more Müslümanların tarihsel süreçte iman konusunda yaşadığı tartışmalardan biri de imanda taklid meselesidir. Çalışmanın temel odak noktası, klasik kelâm literatüründeki taklidî imanla ilgili görüşleri, günümüz bilimsel verileri ve öğrenme kuramları ışığında kritize etmektir. Çalışmanın temel motivasyonlarından biri, inananların büyük bir kısmının iman anlayışının taklide dayalı olmasıdır. Bu bağlamda kelâm âlimlerinin tahkiki iman için temele aldıkları nazar ve istidlâlin Tanrı&#39;nın varlığına dair kesin bir kanıt sağlayamadığını iddia ettik. Dolayısıyla kelâm ekollerinin tahkiki iman konusunda benimsedikleri nazar ve istidlâle dayalı temellendirmenin yeterli olmadığı kanaatine vardık. Bu çerçevede kelâm ekollerinin imanı bilişsel sürece indirgeyen yaklaşımlarının, modern bilimdeki ayna nöronlar ve öğrenme kuramları açısından değerlendirilmesi gerektiğini öne sürdük. İnsan fizyolojisi üzerinde temellendirilen ayna nöronlar teorisiyle taklidin basit bir eylemsel benzerlik olmadığı, aynı zamanda bilişsel bir süreci de beraberinde getirdiği çıkarımını yaptık. Bununla beraber taklidin sosyal öğrenme kuramları ile ilişkisini ele alarak bunun tahkikî iman sürecindeki işlevi üzerinde durduk. Öğrenmenin sadece gözlemlenen davranışları taklid etmekle sınırlı olmadığını, bilişsel süreçlerin de önemli bir rol oynadığına vurgu yaptık.

İnsan Davranışlarının Kökenleri ve Karşılıklı Etkileşimleri Bağlamında Kelâm-Nörobiyoloji İlişkisi

Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, Mar 25, 2024

In Islamic theology, it is accepted as an ethical principle that holds the person responsible for... more In Islamic theology, it is accepted as an ethical principle that holds the person responsible for the consequences of their behavior. However, there are different opinions among the schools of theology regarding whether it is an attribute of the act and the factor that makes the act preferable. While Mu’tazilite scholars argued that human beings have created, active, and free will, Ash’arites centered on the absolute will of God and said that humans will be passive. Although the Māturīdīs, like the Ashʿarīs, accept that God’s will is involved in everything, they also state that humans will be active in the act. Scholars who argued that the will is an accident adopted the view that it is a faculty independent of the biological structure of the human being. However, modern science has revealed that the will is not independent of the biological structure of the human being, contrary to what theologians claim. Neurobiologists have stated that human behavior is largely caused by brain activity and that biological factors directly affect behavior. Hormones and genetic factors have been found to significantly affect human behavior. Empirical research has also revealed that human beings do not have a will independent of their physiological structure. In this context, examples of the neurobiological basis of human behavior are presented in our study, and a theological analysis is made of the deep debates on the nature of human behavior. Based on personality changes after frontal lobe damage, the relationship between neurobiology and willpower was established, and this relationship was elaborated with different examples. Brain tumors, nervous system disorders, and medications can lead to behavioral changes, and the biological basis of pedophilia, excessive sexual behavior, and aggressive attitudes has been discussed. Thus, it has been determined that the human will is a structure related to the brain and biological processes. Based on the information obtained, the theological perspective and neurobiology were compared, and it was determined that there was a difference between the theological view that human beings are always responsible for having a will and neurobiology. Despite the view that people’s actions are generally conscious choices and that they are responsible for their consequences, biological factors that determine human behavior should not be ignored. It has been suggested that neuroscience can better explain human behavior, and that responsibility for action should be reconsidered theologically along with biological reasons. Finally, the distinction between theology and law was emphasized, and it was stated that each individual should be subject to a unique theological evaluation and that the social order should be implemented in a balanced manner of theology and law. It is concluded that discussions on the relationship between theology and neurobiology will help us understand the complexity of human behavior in more depth.

A Theological Analysis of Biological Determinism Claims in the Context of Epigenetics and Brain Plasticity

Darulfunun ilahiyat, Mar 13, 2024

An Analysis of the Approaches to the Modality of Marifatullah (knowledge of God) in the Context of Human Psychological, Genetic and Neurobiological Nature

Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Dec 14, 2023

Ayna Nöronlar ve Sosyal Öğrenme Kuramları Açısından İmanda Taklidin Mahiyeti

Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2024

Müslümanların tarihsel süreçte iman konusunda yaşadığı tartışmalardan biri de imanda taklid mesel... more Müslümanların tarihsel süreçte iman konusunda yaşadığı tartışmalardan biri de imanda taklid meselesidir. Çalışmanın temel odak noktası, klasik kelâm literatüründeki taklidî imanla ilgili görüşleri, günümüz bilimsel verileri ve öğrenme kuramları ışığında kritize etmektir. Çalışmanın temel motivasyonlarından biri, inananların büyük bir kısmının iman anlayışının taklide dayalı olmasıdır. Bu bağlamda kelâm âlimlerinin tahkiki iman için temele aldıkları nazar ve istidlâlin Tanrı'nın varlığına dair kesin bir kanıt sağlayamadığını iddia ettik. Dolayısıyla kelâm ekollerinin tahkiki iman
konusunda benimsedikleri nazar ve istidlâle dayalı temellendirmenin yeterli olmadığı kanaatine vardık. Bu çerçevede kelâm ekollerinin imanı bilişsel sürece indirgeyen yaklaşımlarının, modern bilimdeki ayna nöronlar ve öğrenme kuramları açısından değerlendirilmesi gerektiğini öne sürdük.
İnsan fizyolojisi üzerinde temellendirilen ayna nöronlar teorisiyle taklidin basit bir eylemsel benzerlik olmadığı, aynı zamanda bilişsel bir süreci de beraberinde getirdiği çıkarımını yaptık. Bununla beraber taklidin sosyal öğrenme kuramları ile ilişkisini ele alarak bunun tahkikî iman sürecindeki
işlevi üzerinde durduk. Öğrenmenin sadece gözlemlenen davranışları taklid etmekle sınırlı olmadığını, bilişsel süreçlerin de önemli bir rol oynadığına vurgu yaptık.

İnsan Davranışlarının Kökenleri ve Karşılıklı Etkileşimleri Bağlamında Kelâm-Nörobiyoloji İlişkisi

Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2024

In Islamic theology, it is accepted as an ethical principle that holds the person responsible for... more In Islamic theology, it is accepted as an ethical principle that holds the person responsible for the consequences of their behavior. However, there are different opinions among the schools of theology regarding whether it is an attribute of the act and the factor that makes the act preferable. While Mu’tazilite scholars argued that human beings have created, active, and free will, Ash’arites centered on the absolute will of God and said that humans will be passive. Although the Māturīdīs, like the Ashʿarīs, accept that God’s will is involved in everything, they also state that humans will be active in the act. Scholars who argued that the will is an accident adopted the view that it is a faculty independent of the biological structure of the human being. However, modern science has revealed that the will is not
independent of the biological structure of the human being, contrary to what theologians claim. Neurobiologists have stated that human behavior is largely caused by brain activity and that biological factors directly affect behavior. Hormones and genetic factors have been found to significantly affect human behavior. Empirical research has also revealed that
human beings do not have a will independent of their physiological structure. In this context, examples of the neurobiological basis of human behavior are presented in our study, and a theological analysis is made of the deep debates on the nature of human behavior. Based on personality changes after frontal lobe damage, the relationship between neurobiology and willpower was established, and this relationship was elaborated with
different examples. Brain tumors, nervous system disorders, and medications can lead to behavioral changes, and the biological basis of pedophilia, excessive sexual behavior, and aggressive attitudes has been discussed. Thus, it has been determined that the human will is a structure related to the brain and biological processes. Based on the information obtained, the theological perspective and neurobiology were compared, and it was determined that there was a difference between the theological view that human beings are always responsible for having a will and neurobiology. Despite the view that people’s actions are generally conscious choices and that they are responsible for their consequences, biological factors that determine human behavior should not be ignored. It has been suggested that neuroscience can better explain human behavior, and that responsibility for action should be reconsidered theologically along with biological reasons. Finally, the distinction between theology and law was emphasized, and it was stated that each individual should be subject to a unique theological evaluation and that the social order should be implemented in a balanced manner of theology and law. It is concluded that discussions on the relationship between theology and neurobiology will help us understand the complexity of human behavior in more depth.

Marifetullah’ın Vücûbiyetine İlişkin Yaklaşımlara İnsanın Psikolojik, Genetik ve Nörobiyolojik Doğası Bağlamında Bir Çözümleme

Cumhuriyet Theology Journal , 2023

Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. Telif hakkı: ... more Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. Telif hakkı: Yazarlar dergide yayınlanan çalışmalarının telif hakkına sahiptirler ve çalışmaları Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) kapsamında yayımlanmaktadır. Etik Beyan: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur This work is licensed under Creative Commons Attribution 4.0 International License

Critique of Transhumanism's Concept of Humans from the Perspective of Islamic Thought

Ilahiyat Studies, Jul 31, 2023

Transhumanism is defined as a human movement that believes in and attempts to implement ideas and... more Transhumanism is defined as a human movement that believes in and attempts to implement ideas and practices aimed at developing and empowering the biological, psychological, and cognitive abilities of humans and helping them become superior to their current biological state through modern science and technological tools. Considering its promises and goals for humans and humanity, this science-and technology-based understanding is also recognized as a sociocultural and ideological movement. Given the effectiveness of areas such as virtual reality, genetic intervention, and artificial intelligence, it is clear that the promises of transhumanism are not so utopian. It is essential to subject the ontological approaches of transhumanism, which consider humans and the universe, to a theological interpretation based on current facts and arguments rather than philosophical and theoretical interpretations. Transhumanism clearly emphasizes that humans are should be positioned on the basis of their ability to think, use their mind in every way, and be conscious rather than referring to physical perfection since it is clear that humans can be born with disabilities.

Allah’ın Adaleti ve Sünneti Bağlamında Günümüz Toplumsal Helâkının İmkânı

Mesned ilahiyat araştırmaları dergisi, Jun 27, 2022

Bu makalenin intihal içermediği benzerlik tarama programlarıyla teyit edilmiştir. / The similarit... more

A Conventionalist Approach to Human Actions in Classical Kalam With Regards To the Theory of Motion in Modern Anatomy

Kader, Dec 31, 2020

Kader 18/2, 2020 571 nedeni, onun geçiciliğine vurgu yapmak ve bunun Allah tarafından yaratıldığı... more Kader 18/2, 2020 571 nedeni, onun geçiciliğine vurgu yapmak ve bunun Allah tarafından yaratıldığını ortaya koymaktır. Öyle ki modern bilime bakıldığında insan uzuvlarının hareket etmesi için beyinde elektriksel aktivitenin oluşması gerekmektedir. Bu elektriksel aktivitenin meydana gelmesi de insandan bağımsızdır. Elektriksel aktivitenin insandan bağımsız bir şekilde meydana gelmesi, kelâm âlimlerinin araz nitelemesine uyduğunu göstermektedir. Netice itibariyle kelâm âlimlerinin insan hareketi için oluşturdukları kudret teorisinin günümüz biliminin ortaya koyduğu hareket sisteminde bir karşılığının olduğunu söyleyebiliriz.

Fahreddin er-Râzî’ye Göre Âlemin Yaratılış Süreci

Fahreddin er-Râzî'ye Göre Âlem'in Yaratılış Süreci  Seyithan CAN  Öz Tarihin her döneminde yara... more Fahreddin er-Râzî'ye Göre Âlem'in Yaratılış Süreci  Seyithan CAN  Öz Tarihin her döneminde yaratılış olayına anlam katmak isteyen insanın, günümüzde de buna yönelik çalışmalar ortaya koyduğunu görüyoruz. Bizler de bu çalışmalara katkı olarak hem kelamcı yönü hem de felsefi kişiliği olan Fahreddin er-Râzî'ye göre âlemin yaratılış olayını inceledik. Râzî'ye göre yaratılış olayını incelerken, yerin yaratılışı, göğün yaratılışı, yaratılış öncelikleri ve yaratılış zamanlarına yaklaşımını ortaya koyduk. Râzî'nin bu noktadaki en önemli ayırt edici özelliği, bu konuda klasik yorumlardan farklı bir bakış açısı sergilemesidir. O, âlemi parçalanamayan cüzlerden müteşekkil olarak kabul ederek, onu hadis olarak tanımlar. Tanrı-âlem ilişkisine yönelik filozofların ortaya koyduğu ilk maddenin ezeliyeti ve kelamcıların savunduğu yoktan yaratma tartışmalarının Allah'ın kudreti açısından pek bir farklılık oluşturmadığını belirtir. Âlemin yaratılması noktasında Râzî, ilk önce yerin yaratıldığını vurgular. Yerin yaratılmasından sonra göklerin yaratıldığını, ondan sonra da yerin düzenlendiğini ifade eder. Âlemin yaratılmasının zamansallığı olarak ele alınan 'altı gün' kavramının, zaman ifade etmediğini beyan eder. Öte yandan o, dünyanın yuvarlak olduğunu kabul ederek buna yönelik akli temellendirmeler yapar. Âlemin devamlılığı noktasında zorunlu olarak gördüğü yağmurların yaratılışına bilimsel verilere yakın bir yaklaşım otaya koyması, bilime dayalı teoloji oluşturmada ki özgünlüğüne bir örnekliktir.

ALLAH’A İMAN’IN PSİKO-SOSYAL TEMELLERİ (Maslow’un İhtiyaçlar Piramidi Bağlamında Bir Değerlendirme)

Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, Oct 15, 2020

Öz İnsan fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleriyle parçalanamaz bir bütünlüğe sahiptir. İnsan... more Öz İnsan fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleriyle parçalanamaz bir bütünlüğe sahiptir. İnsan tarafından ortaya konan eylemlerin gerçek anlamda mükemmel olabilmesi için bu üç duygu etrafında hissettiği ihtiyaçların karşılanması ehemmiyet arz eder. Bu bağlamda insani bir eylem olan imanın da salt zihinsel bir aktive olmadığı, aynı zamanda fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleri de bulunan bir olgu olduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır. İnsanın gerçek bir imana ulaşabilmesi için iman ettiği varlığın bu ihtiyaçlarını gidermesi gerekir. Çünkü insanın sadece bir yönüne hitap eden olgular, insan benliğini ve karakterini inşa edemez. Bu makale, günümüzde salt zihinsel bir etkinlik ve kelime-i şehadet üzerinde odaklanan Allah'a imanın psiko-sosyal yönlerini, psikolojinin önemli isimlerinden biri olan Abraham Harold Maslow'un ihtiyaçlar piramidi bağlamında ortaya koymayı amaçlamaktadır. İhtiyaçlar piramidinin en dikkat çekici özelliği, en üst seviyeye çıkılabilmesi için en alt ihtiyacın karşılanmasının zorunluluğudur. Allah'a iman açısından değerlendiğinde İslâm dininin, Maslow'un piramidindeki fizyolojik, psikolojik, duygusal ve sosyal ihtiyaçları gidererek gerçek bir imana ulaştırmayı hedeflediği görülmektedir.

The Concern and Possibility of Allah’s Power Related to Human Actions (A Study within the Framework of the Evil Problem)

Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Dec 30, 2019

Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. / This articl... more

Transhümanizmin Ölümsüzlük İddiasının Kelâm İlminin Varlık Anlayışı Çerçevesinde Kritiği

DergiPark (Istanbul University), Sep 18, 2022

Tercüme makale / Translated article ÖZ Bilim ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte 20. Yüzyıl'da... more Tercüme makale / Translated article ÖZ Bilim ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte 20. Yüzyıl'da insanlık dijital bir dönüşüm yaşamaya başlamıştır. İnsanın insanla, çevreyle ve Tanrıyla ilişkisinin de etkilendiği birçok noktada farklı akımların ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Bu akımların başında, insan ve âleme dair ortaya koyduğu amaçlar itibariyle en kapsamlı ve iddialısının transhümanizm olduğu ifade edilebilir. Teknolojiyi insanın geleceği açısından temel referans kabul eden transhümanizm, aynı zamanda topluma yönelik söylemleri ile kültürel, sosyal ve ideolojik bir insan hareketi olarak kabul edilir. Teknoloji ile ölümsüzlüğü elde edebileceğini iddia eden transhümanistler, bunun iki şekilde gerçekleşebileceğini savunur. Biyolojik ölümsüzlük olarak kabul edilen ilk anlayışta, insanın yaşlanmasına ve ölmesine sebebiyet veren her türlü biyolojik etkenin ortadan kaldırılması ve iyileştirilmesi neticesinde ulaşılacağı iddia edilir. İkincisi ise dijital veya sanal ölümsüzlük şeklinde olup insan bilincinin biyolojik bedenden bilgisayar ara yüzlerine aktarılması ve sonrasında istenilen herhangi bir varlığa monte edilmesi neticesinde ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada transhümanistlerin en önemli iddiası olarak kabul edilebilecek insanın bedensel-zihinsel ölümsüzlüğe erişebileceği söyleminin kelâm ilminin varlık anlayışı çerçevesinde kritiği yapılmıştır.

The Ontological Value of Good and Evil in the Metaverse

Marifetname, Jun 30, 2023

The Metaverse is a world created with virtual reality technologies, providing an unlimited freedo... more The Metaverse is a world created with virtual reality technologies, providing an unlimited freedom space where people can perform all the actions they can imagine. In our study, the Metaverse is scientifically explained within the framework of how the human brain works. Considering that the human brain perceives both virtual and real-world experiences and emotions, emphasis is placed on the lack of a sharp distinction between the virtual and real worlds in the Metaverse. Additionally, the disappearance of the boundary between the virtual and real worlds demonstrates that human actions and behaviors have an ontological value from the perspective of human nature. Our study also draws attention to the important role that the Metaverse will play in religion, morality, and humanity. With the influence of advancing technological developments, the Metaverse will have an even more significant and dynamic place in human life. Therefore, the importance of establishing a moral and meaningful structure in the Metaverse is emphasized. The study emphasizes the crucial role that religion should play in this field, arguing that a virtual world devoid of religion and ethical rules could become a chaotic place full of pain for people.

İlâhî Sıfatlar Probleminin Ortaya Çıkışında Çok Kültürlü Ortamın Etkisi

e-Makâlât, Dec 30, 2020

e-makâlât Mezhep Araştırmaları 13, sy. 2 (Güz 2020) 431 Antropomorfizm, teşbih, tecsim tartışmala... more

A Criticism of the Claim of Immortality in Transhumanism Based on the Understanding of Existence in the Science of Kalām

Kader, Dec 31, 2022

digital transmission, it is clear that both types of beings need someone else. Therefore, one cou... more digital transmission, it is clear that both types of beings need someone else. Therefore, one could say that it would be more reasonable to define transhumanists' notion of immortality as the act of prolonging human life. It is because the life of immortal beings, accepted as biological or digital entities, is shaped by many factors. If these factors disappear, so does the being. On the other hand, the attribute of immortality, which belongs to the eternal being only, according to kalām, must come from itself without needing any other being. Therefore, the notion of immortal being suggested by the transhumanists must be reexamined within kalām and be redefined as the extension of life. The redefined immortality as the extension of life hardly poses kalāmī (or theological) problems. In fact, Islam encourages using all types of tools and equipment to enable humans to have a healthy and blissful life.

Mefâti̇hu’L-Ğayb Ekseni̇nde İnsanin Yaratiliş Süreci̇

DergiPark (Istanbul University), Dec 30, 2018

68 • görüşleri ortaya konulmuştur. Râzî'nin bu konuda ortaya koymuş olduğu fikirler, günümüz insa... more

Nöroteolojik Açıdan Kesb Nazariyesi (Benjamin Libet Deneyi Çerçevesinde)

Kader, Dec 31, 2019

Din-bilim ilişkisi tarihsel süreçte olduğu gibi günümüzde de tartışılmaya devam etmektedir. Hrist... more Din-bilim ilişkisi tarihsel süreçte olduğu gibi günümüzde de tartışılmaya devam etmektedir. Hristiyan Avrupa'sında ortaya çıkan tartışmaların İslam dünyasını da etkilediği bir vakıadır. İslam kelamcıları, İslam dini ile bilim arasında bir çatışmanın olmadığı genel kabulüyle hareket ederler. Özellikle bu noktada kelamın vesâil alanı, metafiziğin desteklendiği alan olarak kabul görmektedir. Modern dönemde vesâil alanında önemli bilimsel çalışmaların olduğu görülmektedir. Bunlardan biri de Nöroteolojidir. Nöroteoloji, davranışı nöral (sinirsel) temelde inceleyip açıklamaya çalışan bilim dalıdır. Bu noktada özellikle dindarlığın nörolojik temelleri ve evrimsel işlevi hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Bu çalışmada kelamın en önemli tartışma konularından biri olan kesb nazariyesi, Nöroteolojik açıdan Benjamin Libet deneyiyle değerlendirilmektedir. Deney sonuçları yayınlandığında o güne kadar felsefe ve bilim dünyasında tartışılagelen insanın irade özgürlüğü meselesine yeni bir tartışma zemini hazırlamıştır. Kelam ilminde de Eş'ârî'nin kesb anlayışının insanın irade özgürlüğü açısından ciddi tartışmalara sebebiyet verdiği bilinmektedir. Bu bağlamda Eş'ârî'nin kesb anlayışının Benjamin Libet deneyine uygun veriler içermesi, dikkat çeken bir husus olarak göze çarpmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın en önemli amaçlarından biri de fizik-metafizik ilişkisi bağlamında bilimsel verilerle bir teoloji kurma imkânını tartışmaya açmaktır.

A Theological Analysis of Biological Determinism Claims in the Context of Epigenetics and Brain Plasticity

Several theoretical studies have investigated biological determinism. First, it leaves no room fo... more Several theoretical studies have investigated biological determinism. First, it leaves no room for divine intervention in the various spheres of human activity. Second, it asserts that heredity significantly influences human behavior. This notion emphasizes the idea that humans possess both freedom and wildness. According to biological determinism, behavior is predetermined by DNA, reducing physiological brain activity. Consequently, what is commonly perceived to be human freedom is illusory. If an individual's actions are not a result of their own will, the issue of justice arises from the rewards and punishments that God metes out in response to human behavior. To address the theological dilemmas posed by these assertions of biological determinism, we sought to ground human freedom, will, and responsibility within the framework of God's justice, by drawing on insights from epigenetics and brain plasticity. However, can recent developments in genetic science comprehensively elucidate human behavior, potentially revealing the freedom we once believed we possessed to be an illusion? Answering this question was one of the primary objectives of this study.

Ayna Nöronlar ve Sosyal Öğrenme Kuramları Açısından İmanda Taklidin Mahiyeti

Sakarya Universitesi Ilahiyat Fakultesi dergisi/Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, May 18, 2024

Müslümanların tarihsel süreçte iman konusunda yaşadığı tartışmalardan biri de imanda taklid mesel... more Müslümanların tarihsel süreçte iman konusunda yaşadığı tartışmalardan biri de imanda taklid meselesidir. Çalışmanın temel odak noktası, klasik kelâm literatüründeki taklidî imanla ilgili görüşleri, günümüz bilimsel verileri ve öğrenme kuramları ışığında kritize etmektir. Çalışmanın temel motivasyonlarından biri, inananların büyük bir kısmının iman anlayışının taklide dayalı olmasıdır. Bu bağlamda kelâm âlimlerinin tahkiki iman için temele aldıkları nazar ve istidlâlin Tanrı&#39;nın varlığına dair kesin bir kanıt sağlayamadığını iddia ettik. Dolayısıyla kelâm ekollerinin tahkiki iman konusunda benimsedikleri nazar ve istidlâle dayalı temellendirmenin yeterli olmadığı kanaatine vardık. Bu çerçevede kelâm ekollerinin imanı bilişsel sürece indirgeyen yaklaşımlarının, modern bilimdeki ayna nöronlar ve öğrenme kuramları açısından değerlendirilmesi gerektiğini öne sürdük. İnsan fizyolojisi üzerinde temellendirilen ayna nöronlar teorisiyle taklidin basit bir eylemsel benzerlik olmadığı, aynı zamanda bilişsel bir süreci de beraberinde getirdiği çıkarımını yaptık. Bununla beraber taklidin sosyal öğrenme kuramları ile ilişkisini ele alarak bunun tahkikî iman sürecindeki işlevi üzerinde durduk. Öğrenmenin sadece gözlemlenen davranışları taklid etmekle sınırlı olmadığını, bilişsel süreçlerin de önemli bir rol oynadığına vurgu yaptık.

İnsan Davranışlarının Kökenleri ve Karşılıklı Etkileşimleri Bağlamında Kelâm-Nörobiyoloji İlişkisi

Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, Mar 25, 2024

In Islamic theology, it is accepted as an ethical principle that holds the person responsible for... more In Islamic theology, it is accepted as an ethical principle that holds the person responsible for the consequences of their behavior. However, there are different opinions among the schools of theology regarding whether it is an attribute of the act and the factor that makes the act preferable. While Mu’tazilite scholars argued that human beings have created, active, and free will, Ash’arites centered on the absolute will of God and said that humans will be passive. Although the Māturīdīs, like the Ashʿarīs, accept that God’s will is involved in everything, they also state that humans will be active in the act. Scholars who argued that the will is an accident adopted the view that it is a faculty independent of the biological structure of the human being. However, modern science has revealed that the will is not independent of the biological structure of the human being, contrary to what theologians claim. Neurobiologists have stated that human behavior is largely caused by brain activity and that biological factors directly affect behavior. Hormones and genetic factors have been found to significantly affect human behavior. Empirical research has also revealed that human beings do not have a will independent of their physiological structure. In this context, examples of the neurobiological basis of human behavior are presented in our study, and a theological analysis is made of the deep debates on the nature of human behavior. Based on personality changes after frontal lobe damage, the relationship between neurobiology and willpower was established, and this relationship was elaborated with different examples. Brain tumors, nervous system disorders, and medications can lead to behavioral changes, and the biological basis of pedophilia, excessive sexual behavior, and aggressive attitudes has been discussed. Thus, it has been determined that the human will is a structure related to the brain and biological processes. Based on the information obtained, the theological perspective and neurobiology were compared, and it was determined that there was a difference between the theological view that human beings are always responsible for having a will and neurobiology. Despite the view that people’s actions are generally conscious choices and that they are responsible for their consequences, biological factors that determine human behavior should not be ignored. It has been suggested that neuroscience can better explain human behavior, and that responsibility for action should be reconsidered theologically along with biological reasons. Finally, the distinction between theology and law was emphasized, and it was stated that each individual should be subject to a unique theological evaluation and that the social order should be implemented in a balanced manner of theology and law. It is concluded that discussions on the relationship between theology and neurobiology will help us understand the complexity of human behavior in more depth.

A Theological Analysis of Biological Determinism Claims in the Context of Epigenetics and Brain Plasticity

Darulfunun ilahiyat, Mar 13, 2024

An Analysis of the Approaches to the Modality of Marifatullah (knowledge of God) in the Context of Human Psychological, Genetic and Neurobiological Nature

Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Dec 14, 2023

Ayna Nöronlar ve Sosyal Öğrenme Kuramları Açısından İmanda Taklidin Mahiyeti

Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2024

Müslümanların tarihsel süreçte iman konusunda yaşadığı tartışmalardan biri de imanda taklid mesel... more Müslümanların tarihsel süreçte iman konusunda yaşadığı tartışmalardan biri de imanda taklid meselesidir. Çalışmanın temel odak noktası, klasik kelâm literatüründeki taklidî imanla ilgili görüşleri, günümüz bilimsel verileri ve öğrenme kuramları ışığında kritize etmektir. Çalışmanın temel motivasyonlarından biri, inananların büyük bir kısmının iman anlayışının taklide dayalı olmasıdır. Bu bağlamda kelâm âlimlerinin tahkiki iman için temele aldıkları nazar ve istidlâlin Tanrı'nın varlığına dair kesin bir kanıt sağlayamadığını iddia ettik. Dolayısıyla kelâm ekollerinin tahkiki iman
konusunda benimsedikleri nazar ve istidlâle dayalı temellendirmenin yeterli olmadığı kanaatine vardık. Bu çerçevede kelâm ekollerinin imanı bilişsel sürece indirgeyen yaklaşımlarının, modern bilimdeki ayna nöronlar ve öğrenme kuramları açısından değerlendirilmesi gerektiğini öne sürdük.
İnsan fizyolojisi üzerinde temellendirilen ayna nöronlar teorisiyle taklidin basit bir eylemsel benzerlik olmadığı, aynı zamanda bilişsel bir süreci de beraberinde getirdiği çıkarımını yaptık. Bununla beraber taklidin sosyal öğrenme kuramları ile ilişkisini ele alarak bunun tahkikî iman sürecindeki
işlevi üzerinde durduk. Öğrenmenin sadece gözlemlenen davranışları taklid etmekle sınırlı olmadığını, bilişsel süreçlerin de önemli bir rol oynadığına vurgu yaptık.

İnsan Davranışlarının Kökenleri ve Karşılıklı Etkileşimleri Bağlamında Kelâm-Nörobiyoloji İlişkisi

Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2024

In Islamic theology, it is accepted as an ethical principle that holds the person responsible for... more In Islamic theology, it is accepted as an ethical principle that holds the person responsible for the consequences of their behavior. However, there are different opinions among the schools of theology regarding whether it is an attribute of the act and the factor that makes the act preferable. While Mu’tazilite scholars argued that human beings have created, active, and free will, Ash’arites centered on the absolute will of God and said that humans will be passive. Although the Māturīdīs, like the Ashʿarīs, accept that God’s will is involved in everything, they also state that humans will be active in the act. Scholars who argued that the will is an accident adopted the view that it is a faculty independent of the biological structure of the human being. However, modern science has revealed that the will is not
independent of the biological structure of the human being, contrary to what theologians claim. Neurobiologists have stated that human behavior is largely caused by brain activity and that biological factors directly affect behavior. Hormones and genetic factors have been found to significantly affect human behavior. Empirical research has also revealed that
human beings do not have a will independent of their physiological structure. In this context, examples of the neurobiological basis of human behavior are presented in our study, and a theological analysis is made of the deep debates on the nature of human behavior. Based on personality changes after frontal lobe damage, the relationship between neurobiology and willpower was established, and this relationship was elaborated with
different examples. Brain tumors, nervous system disorders, and medications can lead to behavioral changes, and the biological basis of pedophilia, excessive sexual behavior, and aggressive attitudes has been discussed. Thus, it has been determined that the human will is a structure related to the brain and biological processes. Based on the information obtained, the theological perspective and neurobiology were compared, and it was determined that there was a difference between the theological view that human beings are always responsible for having a will and neurobiology. Despite the view that people’s actions are generally conscious choices and that they are responsible for their consequences, biological factors that determine human behavior should not be ignored. It has been suggested that neuroscience can better explain human behavior, and that responsibility for action should be reconsidered theologically along with biological reasons. Finally, the distinction between theology and law was emphasized, and it was stated that each individual should be subject to a unique theological evaluation and that the social order should be implemented in a balanced manner of theology and law. It is concluded that discussions on the relationship between theology and neurobiology will help us understand the complexity of human behavior in more depth.

Marifetullah’ın Vücûbiyetine İlişkin Yaklaşımlara İnsanın Psikolojik, Genetik ve Nörobiyolojik Doğası Bağlamında Bir Çözümleme

Cumhuriyet Theology Journal , 2023

Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. Telif hakkı: ... more Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. Telif hakkı: Yazarlar dergide yayınlanan çalışmalarının telif hakkına sahiptirler ve çalışmaları Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) kapsamında yayımlanmaktadır. Etik Beyan: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur This work is licensed under Creative Commons Attribution 4.0 International License

Critique of Transhumanism's Concept of Humans from the Perspective of Islamic Thought

Ilahiyat Studies, Jul 31, 2023

Transhumanism is defined as a human movement that believes in and attempts to implement ideas and... more Transhumanism is defined as a human movement that believes in and attempts to implement ideas and practices aimed at developing and empowering the biological, psychological, and cognitive abilities of humans and helping them become superior to their current biological state through modern science and technological tools. Considering its promises and goals for humans and humanity, this science-and technology-based understanding is also recognized as a sociocultural and ideological movement. Given the effectiveness of areas such as virtual reality, genetic intervention, and artificial intelligence, it is clear that the promises of transhumanism are not so utopian. It is essential to subject the ontological approaches of transhumanism, which consider humans and the universe, to a theological interpretation based on current facts and arguments rather than philosophical and theoretical interpretations. Transhumanism clearly emphasizes that humans are should be positioned on the basis of their ability to think, use their mind in every way, and be conscious rather than referring to physical perfection since it is clear that humans can be born with disabilities.

Allah’ın Adaleti ve Sünneti Bağlamında Günümüz Toplumsal Helâkının İmkânı

Mesned ilahiyat araştırmaları dergisi, Jun 27, 2022

Bu makalenin intihal içermediği benzerlik tarama programlarıyla teyit edilmiştir. / The similarit... more

A Conventionalist Approach to Human Actions in Classical Kalam With Regards To the Theory of Motion in Modern Anatomy

Kader, Dec 31, 2020

Kader 18/2, 2020 571 nedeni, onun geçiciliğine vurgu yapmak ve bunun Allah tarafından yaratıldığı... more Kader 18/2, 2020 571 nedeni, onun geçiciliğine vurgu yapmak ve bunun Allah tarafından yaratıldığını ortaya koymaktır. Öyle ki modern bilime bakıldığında insan uzuvlarının hareket etmesi için beyinde elektriksel aktivitenin oluşması gerekmektedir. Bu elektriksel aktivitenin meydana gelmesi de insandan bağımsızdır. Elektriksel aktivitenin insandan bağımsız bir şekilde meydana gelmesi, kelâm âlimlerinin araz nitelemesine uyduğunu göstermektedir. Netice itibariyle kelâm âlimlerinin insan hareketi için oluşturdukları kudret teorisinin günümüz biliminin ortaya koyduğu hareket sisteminde bir karşılığının olduğunu söyleyebiliriz.

Fahreddin er-Râzî’ye Göre Âlemin Yaratılış Süreci

Fahreddin er-Râzî'ye Göre Âlem'in Yaratılış Süreci  Seyithan CAN  Öz Tarihin her döneminde yara... more Fahreddin er-Râzî'ye Göre Âlem'in Yaratılış Süreci  Seyithan CAN  Öz Tarihin her döneminde yaratılış olayına anlam katmak isteyen insanın, günümüzde de buna yönelik çalışmalar ortaya koyduğunu görüyoruz. Bizler de bu çalışmalara katkı olarak hem kelamcı yönü hem de felsefi kişiliği olan Fahreddin er-Râzî'ye göre âlemin yaratılış olayını inceledik. Râzî'ye göre yaratılış olayını incelerken, yerin yaratılışı, göğün yaratılışı, yaratılış öncelikleri ve yaratılış zamanlarına yaklaşımını ortaya koyduk. Râzî'nin bu noktadaki en önemli ayırt edici özelliği, bu konuda klasik yorumlardan farklı bir bakış açısı sergilemesidir. O, âlemi parçalanamayan cüzlerden müteşekkil olarak kabul ederek, onu hadis olarak tanımlar. Tanrı-âlem ilişkisine yönelik filozofların ortaya koyduğu ilk maddenin ezeliyeti ve kelamcıların savunduğu yoktan yaratma tartışmalarının Allah'ın kudreti açısından pek bir farklılık oluşturmadığını belirtir. Âlemin yaratılması noktasında Râzî, ilk önce yerin yaratıldığını vurgular. Yerin yaratılmasından sonra göklerin yaratıldığını, ondan sonra da yerin düzenlendiğini ifade eder. Âlemin yaratılmasının zamansallığı olarak ele alınan 'altı gün' kavramının, zaman ifade etmediğini beyan eder. Öte yandan o, dünyanın yuvarlak olduğunu kabul ederek buna yönelik akli temellendirmeler yapar. Âlemin devamlılığı noktasında zorunlu olarak gördüğü yağmurların yaratılışına bilimsel verilere yakın bir yaklaşım otaya koyması, bilime dayalı teoloji oluşturmada ki özgünlüğüne bir örnekliktir.

ALLAH’A İMAN’IN PSİKO-SOSYAL TEMELLERİ (Maslow’un İhtiyaçlar Piramidi Bağlamında Bir Değerlendirme)

Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, Oct 15, 2020

Öz İnsan fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleriyle parçalanamaz bir bütünlüğe sahiptir. İnsan... more Öz İnsan fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleriyle parçalanamaz bir bütünlüğe sahiptir. İnsan tarafından ortaya konan eylemlerin gerçek anlamda mükemmel olabilmesi için bu üç duygu etrafında hissettiği ihtiyaçların karşılanması ehemmiyet arz eder. Bu bağlamda insani bir eylem olan imanın da salt zihinsel bir aktive olmadığı, aynı zamanda fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleri de bulunan bir olgu olduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır. İnsanın gerçek bir imana ulaşabilmesi için iman ettiği varlığın bu ihtiyaçlarını gidermesi gerekir. Çünkü insanın sadece bir yönüne hitap eden olgular, insan benliğini ve karakterini inşa edemez. Bu makale, günümüzde salt zihinsel bir etkinlik ve kelime-i şehadet üzerinde odaklanan Allah'a imanın psiko-sosyal yönlerini, psikolojinin önemli isimlerinden biri olan Abraham Harold Maslow'un ihtiyaçlar piramidi bağlamında ortaya koymayı amaçlamaktadır. İhtiyaçlar piramidinin en dikkat çekici özelliği, en üst seviyeye çıkılabilmesi için en alt ihtiyacın karşılanmasının zorunluluğudur. Allah'a iman açısından değerlendiğinde İslâm dininin, Maslow'un piramidindeki fizyolojik, psikolojik, duygusal ve sosyal ihtiyaçları gidererek gerçek bir imana ulaştırmayı hedeflediği görülmektedir.

The Concern and Possibility of Allah’s Power Related to Human Actions (A Study within the Framework of the Evil Problem)

Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Dec 30, 2019

Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. / This articl... more

Transhümanizmin Ölümsüzlük İddiasının Kelâm İlminin Varlık Anlayışı Çerçevesinde Kritiği

DergiPark (Istanbul University), Sep 18, 2022

Tercüme makale / Translated article ÖZ Bilim ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte 20. Yüzyıl'da... more Tercüme makale / Translated article ÖZ Bilim ve teknolojinin gelişmesi ile birlikte 20. Yüzyıl'da insanlık dijital bir dönüşüm yaşamaya başlamıştır. İnsanın insanla, çevreyle ve Tanrıyla ilişkisinin de etkilendiği birçok noktada farklı akımların ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Bu akımların başında, insan ve âleme dair ortaya koyduğu amaçlar itibariyle en kapsamlı ve iddialısının transhümanizm olduğu ifade edilebilir. Teknolojiyi insanın geleceği açısından temel referans kabul eden transhümanizm, aynı zamanda topluma yönelik söylemleri ile kültürel, sosyal ve ideolojik bir insan hareketi olarak kabul edilir. Teknoloji ile ölümsüzlüğü elde edebileceğini iddia eden transhümanistler, bunun iki şekilde gerçekleşebileceğini savunur. Biyolojik ölümsüzlük olarak kabul edilen ilk anlayışta, insanın yaşlanmasına ve ölmesine sebebiyet veren her türlü biyolojik etkenin ortadan kaldırılması ve iyileştirilmesi neticesinde ulaşılacağı iddia edilir. İkincisi ise dijital veya sanal ölümsüzlük şeklinde olup insan bilincinin biyolojik bedenden bilgisayar ara yüzlerine aktarılması ve sonrasında istenilen herhangi bir varlığa monte edilmesi neticesinde ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada transhümanistlerin en önemli iddiası olarak kabul edilebilecek insanın bedensel-zihinsel ölümsüzlüğe erişebileceği söyleminin kelâm ilminin varlık anlayışı çerçevesinde kritiği yapılmıştır.

The Ontological Value of Good and Evil in the Metaverse

Marifetname, Jun 30, 2023

The Metaverse is a world created with virtual reality technologies, providing an unlimited freedo... more The Metaverse is a world created with virtual reality technologies, providing an unlimited freedom space where people can perform all the actions they can imagine. In our study, the Metaverse is scientifically explained within the framework of how the human brain works. Considering that the human brain perceives both virtual and real-world experiences and emotions, emphasis is placed on the lack of a sharp distinction between the virtual and real worlds in the Metaverse. Additionally, the disappearance of the boundary between the virtual and real worlds demonstrates that human actions and behaviors have an ontological value from the perspective of human nature. Our study also draws attention to the important role that the Metaverse will play in religion, morality, and humanity. With the influence of advancing technological developments, the Metaverse will have an even more significant and dynamic place in human life. Therefore, the importance of establishing a moral and meaningful structure in the Metaverse is emphasized. The study emphasizes the crucial role that religion should play in this field, arguing that a virtual world devoid of religion and ethical rules could become a chaotic place full of pain for people.

İlâhî Sıfatlar Probleminin Ortaya Çıkışında Çok Kültürlü Ortamın Etkisi

e-Makâlât, Dec 30, 2020

e-makâlât Mezhep Araştırmaları 13, sy. 2 (Güz 2020) 431 Antropomorfizm, teşbih, tecsim tartışmala... more

A Criticism of the Claim of Immortality in Transhumanism Based on the Understanding of Existence in the Science of Kalām

Kader, Dec 31, 2022

digital transmission, it is clear that both types of beings need someone else. Therefore, one cou... more digital transmission, it is clear that both types of beings need someone else. Therefore, one could say that it would be more reasonable to define transhumanists' notion of immortality as the act of prolonging human life. It is because the life of immortal beings, accepted as biological or digital entities, is shaped by many factors. If these factors disappear, so does the being. On the other hand, the attribute of immortality, which belongs to the eternal being only, according to kalām, must come from itself without needing any other being. Therefore, the notion of immortal being suggested by the transhumanists must be reexamined within kalām and be redefined as the extension of life. The redefined immortality as the extension of life hardly poses kalāmī (or theological) problems. In fact, Islam encourages using all types of tools and equipment to enable humans to have a healthy and blissful life.

Mefâti̇hu’L-Ğayb Ekseni̇nde İnsanin Yaratiliş Süreci̇

DergiPark (Istanbul University), Dec 30, 2018

68 • görüşleri ortaya konulmuştur. Râzî'nin bu konuda ortaya koymuş olduğu fikirler, günümüz insa... more

Nöroteolojik Açıdan Kesb Nazariyesi (Benjamin Libet Deneyi Çerçevesinde)

Kader, Dec 31, 2019

Din-bilim ilişkisi tarihsel süreçte olduğu gibi günümüzde de tartışılmaya devam etmektedir. Hrist... more Din-bilim ilişkisi tarihsel süreçte olduğu gibi günümüzde de tartışılmaya devam etmektedir. Hristiyan Avrupa'sında ortaya çıkan tartışmaların İslam dünyasını da etkilediği bir vakıadır. İslam kelamcıları, İslam dini ile bilim arasında bir çatışmanın olmadığı genel kabulüyle hareket ederler. Özellikle bu noktada kelamın vesâil alanı, metafiziğin desteklendiği alan olarak kabul görmektedir. Modern dönemde vesâil alanında önemli bilimsel çalışmaların olduğu görülmektedir. Bunlardan biri de Nöroteolojidir. Nöroteoloji, davranışı nöral (sinirsel) temelde inceleyip açıklamaya çalışan bilim dalıdır. Bu noktada özellikle dindarlığın nörolojik temelleri ve evrimsel işlevi hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Bu çalışmada kelamın en önemli tartışma konularından biri olan kesb nazariyesi, Nöroteolojik açıdan Benjamin Libet deneyiyle değerlendirilmektedir. Deney sonuçları yayınlandığında o güne kadar felsefe ve bilim dünyasında tartışılagelen insanın irade özgürlüğü meselesine yeni bir tartışma zemini hazırlamıştır. Kelam ilminde de Eş'ârî'nin kesb anlayışının insanın irade özgürlüğü açısından ciddi tartışmalara sebebiyet verdiği bilinmektedir. Bu bağlamda Eş'ârî'nin kesb anlayışının Benjamin Libet deneyine uygun veriler içermesi, dikkat çeken bir husus olarak göze çarpmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın en önemli amaçlarından biri de fizik-metafizik ilişkisi bağlamında bilimsel verilerle bir teoloji kurma imkânını tartışmaya açmaktır.

Kitap İnancın Ahlakı

by Recep Önal, Duran ESKİ, and seyithan can

Ensar Neşriyat, 2024

“İnancın Ahlakı” ismini taşıyan elinizdeki kitap, içerik olarak altı bölümden oluşmaktadır. Her b... more “İnancın Ahlakı” ismini taşıyan elinizdeki kitap, içerik olarak altı bölümden oluşmaktadır. Her bir bölüm mümkün olduğunca konu bütünlüğü dikkate alınarak hazırlanmış ve buna göre tasnifi yapılmıştır.
“Hüseyin Atay’ın Anısına” başlılığını taşıyan ilk bölüm, yakın zamanda hayatını kaybeden, ömrünü İslam dininin doğru anlaşılması üzerine adayan, bu konuda birçok eser telif eden ve sayısız öğrenci yetiştiren merhum hocamız Sayın Prof. Dr. Hüseyin Atay’ın düşüncesindeki temel parametrelere hasredilmiştir.
İkinci bölüm “Ahlâkın Kavramsal Çerçevesi”ne ayrılmıştır. Bu başlık altında ahlak, etik, moral ve değer gibi temel kavramların köken analizi yapılarak ahlâkın kavramsal ve kuramsal çerçevesi tartışılmıştır.
“Ahlâkın Kaynağı Tartışması” adını taşıyan üçüncü bölümde ahlakın kaynağı olarak inanç ve din; doğal ahlak, doğal hukuk ve doğal din; inanca dayalı ahlakın taşıdığı riskler ve imkânlar gibi konular ele alınmıştır.
Dördüncü bölüm “İnancın Ahlâkı” başlığını taşımaktadır. Bu bölümde ise kendilik bilinci, tevazu, şükür, sabır, mutmain olmak, samimiyet vb. kişisel erdemler; dürüstlük, adalet, emanet, merhamet, rıza vb. toplumsal erdemler; inançta bireysel tutarlılık açısından ahlâkın önemi, inanç ve ahlak arasındaki tutarsızlığın sebepleri, bireyin ahlâkî özne olarak kendisini inşası, ahlâkın pratik yansıması ile bir din dili olarak ahlakın toplumsal sunumu gibi hususlar incelenmiştir.
“Ahlâk, Hukuk ve Kamusal Alan” adlı beşinci bölümde ise hukuk-adalet ve ahlâk ilişkisi ve tutarlılığı, hukukun ahlakiliği ile adalet fikri arasındaki ilişki, ahlaki ilkelerin yasaya dönüşmesinin imkânı, hukuk normlarının ahlaki temelleri gibi hususlar ele alınmıştır.
Altıncı bölüm “Ahlâkın Geleceği ve Geleceğin Ahlâkı” başlığını taşımaktadır. Bu bölümde yapay zekâ, metaverse, transhümanizm, biyonik insan, cyborg insan, genetik kök hücre, organ üretimi, modern mumyalama (Krayoni) gibi gelişmeler karşısında ahlakın durumu gibi güncel konular tartışılmıştır.

BİYOTEKNOLOJİ VE İNANCIN AHLÂKI

Bilgesine Yayınları, 2024

Biyoteknolojinin hızlı ilerleyişi, insanlığın en temel inançlarını ve ahlaki değerlerini sorgulat... more Biyoteknolojinin hızlı ilerleyişi, insanlığın en temel inançlarını ve ahlaki değerlerini sorgulatmaya başlamıştır. Gen düzenleme, klonlama, cinsiyet seçimi, yapay üreme, kimerizm gibi gelişmeler, insanlığın sınırlarını zorlarken, Tanrı’nın planı ve insanın rolü hakkında yeni sorular ortaya çıkarıyor. Bu kitapta, ortaya çıkan sorulara cevap üretmek amacıyla biyoteknolojinin günümüzdeki en önemli ahlaki ve dini konulardaki tartışmalarını ele aldık. Bilim ve inanç arasındaki uzlaşma imkanlarını araştırarak ve sorgulayarak, bilim-inanç ilişkinin nasıl anlaşılması gerektiğine dair çabalar ortaya koyduk. Toplumun her kesimine hitap eden kitabın, okuyucunun karmaşık konudaki etik ve dini tartışmalara dair bilgisini artırarak, kendi ahlaki pusulasını geliştirmek için yeni bakış açıları kazandıracağına inanıyoruz.

İnsan Özgürlüğü ve Sorumluluğu Bağlamında Kudret-Fiil İlişkisi

Araştırma Yayınları, 2019

İslam düşüncesinde Allah’ın mutlak irade, kudret ve otoritesi ile insanın özgürlüğü arasındaki de... more İslam düşüncesinde Allah’ın mutlak irade, kudret ve otoritesi
ile insanın özgürlüğü arasındaki dengenin ne şekilde
sağlanacağı hususu öteden beri tartışılagelen önemli konular
dan biri olmuştur. Çünkü Allah’ın sonsuz kudreti karşısında
insan özgürlüğünü temellendirmek, dinî ve ahlaki sorumluluk
açısından kaçınılmaz bir zorunluluktur. Klasik kelâma bakıldığında
konunun birçok yönden ele alınıp incelendiği görülür.
Bu yönlerden biri de kudret-fiil ilişkisidir. Kudret-fiil ilişkisinin
önemi, İslam düşüncesinde en çok tartışılan insanın özgürlüğü
ve sorumluluğunu ele alan ‘kader’ konusuyla doğrudan
bağlantılı olmasıdır. Yapıp ettiklerimiz, eğer ilahi takdirin zorunlu
sevki ile meydana geliyorsa, seçme ve yapma kudretimiz
ne anlama gelmektedir? Şayet bunlar, tamamıyla özgür irademiz
ve kendi kudretimizle meydana geliyorsa o zaman Allah’ın
her şeyi kuşatan mutlak irade ve kudreti nasıl açıklanacaktır?

Allah’ın Kudreti’nin İnsan Fiillerine Taalluk Alanı ve İmkânı (Kötülük Problemi Çerçevesinde Bir İnceleme) The Concern and Possıbılıty of Allah’s Power Related to Human Actıons

by Hitit İlahiyat Dergisi and seyithan can

Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi / Journal of Divinity Faculty of Hitit University , 2019

That the power attributed to God in the theologies which have faith in Him is defined as the auth... more That the power attributed to God in the theologies which have faith in Him is defined as the authority has resulted in an idea that this area of power is infinite. This thought, which is dealt with from the point of view of God’s absoluteness, has made the problem of evil, which is the most basic argument of atheists, an inconvenient issue before the theists in terms of functionality of God’s power attribute. All people who have faith in God would adopt such a perception that “God has absolute attributes in every aspect. So He is omnipotent.” The question “Then, why doesn’t He intervene with the evil?” becomes a fundamental problem for both believers and non-believers. Within the framework of the evil problem, this study seeks answers to the discussion of Allah’s intervention to the Human acts within the scope of early kalam scholars’ thoughts like Mu’tazila, Ashari and Mâturîdi. Examining the reflection of the absolute power to the universe in the context of the evil problem, it is seen that it acts in the perspective of absolute good God in Mu’tazila’s theory of Aslah. At this point, it appears that the Ash’ari do not develop an absolute good God imagination, and they shaped God’s relationship with the universe only by His absolute power. Although the Mâturîdis limit the power of Allah according to the will and desire of human beings within the framework of wise and dependent intervention approach, we can say that they are in a closer line to the Asharis in creating everything.
.
Tanrı inancına sahip teolojilerde, O’na atfedilen kudretin yetkin olarak nitelendirilmesi, aynı zamanda bu kudretin etki ettiği alanın sınırsız olduğuna yönelik bir düşüncenin oluşmasına sebep olmuştur. Böyle bir düşünce her ne kadar Tanrı’nın mutlaklığı açısından ortaya konmuş olsa da, ateistlerin kötülük problemi çerçevesinde argüman olarak kullandıkları Mutlak kudretin işlevselliği hususu, teistler için ciddi bir problem oluşturmuştur. Çünkü Tanrı inancına sahip bütün insanlar; “Tanrı, her yönüyle mutlak sıfatlara sahiptir. Dolayısıyla O, her şeye gücü yetendir” anlayışını benimsemektedirler. Ancak gücü yettiği halde neden kötülüğe engel olmuyor? sorusu, inanan ve inanmayan herkes için temel bir problem haline gelmektedir. Bu çalışma günümüzde de hala güncelliğini koruyan kötülük problemi çerçevesinde, Allah’ın insan fiillerine müdahalesi tartışmalarına ilk dönem (Mutekaddimûn) Mu’tezile, Eş’arî ve Mâturîdî kelamcılarının görüşleri kapsamında cevap aramaktadır. Kötülük problemi çerçevesinde ele alındığında mutlak kudretin âleme taalluku konusunda Mutezile’nin, aslah teorisi kapsamında, mutlak iyi Tanrı düşüncesinden hareket ettiği görülmektedir. Eşâri’ler Tanrı’nın âlemle ilişkisini, mutlak iyi Tanrı tasavvuru yerine sadece mutlak kudret anlayışı üzerinden açıkladıkları görülmektedir. Mâturîdîlerin, ise her ne kadar hikmetli ve bağımlı müdahale anlayışı çerçevesinde Allah’ın kudretini insanın azm ve isteğine göre sınırlandırsalar da mutlak kudretin her şeyi yaratması noktasında Eş’âriler’e daha yakın bir çizgide oldukları söylenebilir.