Papers by Azerbaijan Science Center
Tebiet ve Elm, 2023
UOT 632.7 AZƏRBAYCANDA FINDIQ BİTKİSİNƏ (CORYLUS MAXIMA MILL.) ZİYAN VURAN İNVAZİV HƏŞƏRATLAR Xül... more UOT 632.7 AZƏRBAYCANDA FINDIQ BİTKİSİNƏ (CORYLUS MAXIMA MILL.) ZİYAN VURAN İNVAZİV HƏŞƏRATLAR Xülasə Azərbaycan fındıq (Corylus maxima Mill.) istehsalına görə dünyanın öndə gedən ölkələri siyahısındadır. Respublikamızda fındıqçılığın inkişafına dövlət tərəfindən dəstək verilir. Geniş ərazilərdə monokultura kimi becərilən fındıq bir sira ziyanvericilərin və xəstəliklərin təsirinə məruz qalır ki, onlarla da intensiv mübarizə aparılmalıdır. Becərilən məhsulun keyfiyyətli və itkisiz başa gəlməsi üçün bu bitkilərin ziyanvericiləri hərtərəfli araşdırılmalı, onlara qarşı mübarizə tədbirləri görülməlidir. Tədqiqat apardığımız müddətdə (2017-2023-cü illər) fındıqda 4 növ invaziv ziyanvericilər aşkarlanmışdır: amerika ağ kəpənəyi (Hyphantria cunea), qəhvəyi mərmər taxtabiti (Halyomorpha halys Stal.), ağ cırcıramacıq (Metcalfa pruinosa), cənubi anbar odlucası və ya hindistan güvəsi (Plodia interpunctella).
According to the field expeditions, in the conditions of stasionar and cameral laboratory investi... more According to the field expeditions, in the conditions of stasionar and cameral laboratory investigations the genofund of alycha cultivated in Nakhchivan Autonomous Republic is defined. The biological feature and pomological parameters are learnt and comparative investigated. The first the author affirmed that 40,6% of genopool of cherry cultivated is local, 15,6% is introduction and 43,8% are consist of forms. Result of the double dispersion analyzing it was specified the bloom phase is depend on climate factors, but the ripening is depend on genetic features. It was defined that 33,4% of sorts are early ripen, 38,8% of them are middle ripen, 27,8% of them are late ripen; but 35,7% of forms are early, 42,9% of them are middle, 21,4% of them are late ripen. During the dequstation Nakhchivan goyja, Yaz malasi, Tabarza, Goyja sultan, Yay malasi, Payiz malasi, İstanbuls alycha and Black alycha sorts, Khinjov-2, Sharur-3, Garachug-4, Shikhmahmud-3, Nakhchivan-1 and Ordubad-3 forms are highly valued.
Xülasə Tədqiqat Levantin gürzəsinin ilan zəhəri istehsalı məqsədilə süni saxlanma şəraitində fəal... more Xülasə Tədqiqat Levantin gürzəsinin ilan zəhəri istehsalı məqsədilə süni saxlanma şəraitində fəal yaşama və istismar müddətini artırmaq, reproduktiv fəaliyyətini bərpa etmək üçün aparılmışdır. Gürzələrin süni şəraitdə saxlanması və istimarı təcrübi olaraq müvəqqəti qışlama rejimi və kompleks saxlanma üsulları (açıq volyer və qapalı terrarium) tətbiq etməklə həyata keçirilmişdir. Təcrübə göstərdi ki, müvəqqəti qışlama rejiminin və saxlanma üsullarının kompleks halda tətbiqi gürzələrin istismar müddətini 3 ilə qədər artırır və süni saxlanma şəraitində ilanların reproduktiv fəaliyyətinin bərpa edir. Tədqiqat zamanı gürzənin süni saxlanma və istehsal şəraitində mövsümi və sutkalıq aktivlikləri, çoxalma biologiyasının ekoloji aspektləri araşdırıldı. Əldə edilmiş nəticələr gürzə ilanlarının təbii ehtiyatının davamlı istifadəsi və süni şəraitdə yetişdirilməsi probleminin həlli baxımından tətbiqi əhəmiyyət kəsb edir.
The purpose of the study was to study the role of soil moisture in the seasonal change of biologi... more The purpose of the study was to study the role of soil moisture in the seasonal change of biological activity, which is one of the main diagnostic indicators of soils in the Sheki-Zagatala region of Azerbaijan in 2020-2022. Studied the same relative change in spectral reflectance coefficients is observed with the change of soil moisture of biological activity. In the spring-summer and spring periods, the most total amount of amino acids was found: in mountain-meadow chernozems: in spring-13.08 mg per 10 g of soil, in summer-18.92 mg, in autumn-11.3 mg, in winter at low temperatures and excessive soil moisture, the amount of amino acids decreases to 7.81 mg, while in brown mountain forest soils it is: in spring-14.9 mg, in summer-11.91 mg, in autumn-10.89, in winter-7.52 mg. In humidity between 2-37%, the integral reflection coefficient varies from 12 to 33% and in 1% humidity in fidelity in the upper horizon reduces the integral reflection coefficient by 0.96%
NADİR NÖV OLAN ASTRAGALUS GJUNAICUS A.GROSSH. (FABACEAE) NÖVDAXİLİ POLİMORFİZMİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ Xü... more NADİR NÖV OLAN ASTRAGALUS GJUNAICUS A.GROSSH. (FABACEAE) NÖVDAXİLİ POLİMORFİZMİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ Xülasə Azərbaycanda nadir endemik növ olan Astragalus gjunaicusun altı populyasiyasının genetik müxtəlifliyini qiymətləndirmək üçün genom DNT-nin (ISSR) növlərarası analiz metodundan istifadə edilib. Beş primerlə DNT amplifikasiyası nəticəsində 89 DNT fraqmenti əldə edilmişdir ki, onlardan 81-i (94,1%) polimorf olmuşdur. Zivlan populyasiyasının digər populyasiyalarla müqayisədə oxşarlıq səviyyəsi aşağı, Nei oxşarlıq əmsalı isə 0,139 idi. Zivlan populyasiyasının digər populyasiyalarla aşağı oxşarlığı onun uzunmüddətli təcrid olunmasını sübut edir. Əldə edilmiş nəticələr əsasında Astragalus gjunaicusun mühafizəsi strategiyası təklif edilmişdir.
Among the parasitic diseases, helminthiasis is one of the most common diseases. Natural climatic ... more Among the parasitic diseases, helminthiasis is one of the most common diseases. Natural climatic conditions, socioeconomic situation, living conditions of the population, customs, etc. influence the spread of helminthiasis and play an important role in their development factors. Since there are few specific clinical signs in human helminthiasis, laboratory examination methods are preferred in their diagnosis. Various methods are used in the diagnosis of human helminthiasisclinical, instrumental, and laboratory examination methods. General clinical, specific tests, parasitological, immunological examination methods can be indicated as laboratory examination methods. These methods should be selected by the clinician considering the epidemiological history and clinical symptoms. The effectiveness of etiological treatment depends on the quality of drugs, accompanying diseases, the immune status of the organism, the state of intestinal microflora, etc.
The conditions for the development of modern states largely depend on how successfully they can b... more The conditions for the development of modern states largely depend on how successfully they can build a domestic policy during the global transformation of the system of world politics and international relations. The Kyrgyz Republic, like all post-Soviet states, has faced, and continues to face, a number of problems that in one way or another affect the political stability of the state. One of these pressing problems is the partial absence of a common ideological concept that could beneficially affect the state's development. A philosophical examination of the question of ideology, and the scientific methods of this study, provides a broad yet rigorous insight into the formation and preservation of the true values of the people of modern Kyrgyzstan that will contribute to positive changes in the path of the young state's development. In addition, the provisions and conclusions discussed in this article can be used by the international community as well as by various states to develop their political thoughts in the field of ideology. The main motivation for this study is the lack of up-to-date literature in academia, and the desire to share a scientifically grounded opinion on such an important issue, which will serve as a guarantee and consolidation of stability within the state, and not only in the Kyrgyz Republic, but also in other states. The proposed idea of structuring the ideological and spiritual and moral values of the people of Kyrgyzstan, can provide domestic ideological security, an example of which may be contagious in a positive way this phenomenon.
This article has been devoted to the early creative activity of the great German writer Thomas Ma... more This article has been devoted to the early creative activity of the great German writer Thomas Mann and to the impact of time and society on him, in which he lived. It says that the writer criticizes the bourgeois society in his early stories. The spirit of man and life, funny diseases and banal heath, existence of men-of-letters and bourgeois are opposed to each other in them. It also mentions the reviews of popular literary critics concerning the works of Thomas Mann and quotes numerous views in different literary journals and newspapers. This article deals also with the understanding of Thomas Mann's early works by German literary critics.
In the context of COVID-19, international trade has been strongly affected, and it is of great im... more In the context of COVID-19, international trade has been strongly affected, and it is of great importance to accelerate trade with countries along with the "Belt and Road Initiative" to achieve business transformation. This thesis uses the gravity model to measure export potential based on data from China and Central Asia from 2008 to 2018. In this thesis, we estimate the differences to examine the BRI's effect on China's export potential to Central Asia and other BRI countries along the Belt and Road routes. The results show that China's export potential to Central Asian countries increased significantly after the initiative, especially for product exports in capital-intensive industries. We also distinguished between different regions and saw a much stronger effect for the countries of the Association of Southeast Asian and West Asian Nations.
AZƏRBAYCAN ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİNDƏ TEXNOLOGİYA FƏNN KURİKULUMUNUN "FƏNNİN MƏZMUNU BLOKU" ELEMENT... more AZƏRBAYCAN ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİNDƏ TEXNOLOGİYA FƏNN KURİKULUMUNUN "FƏNNİN MƏZMUNU BLOKU" ELEMENTLƏRİNİN "SİSTEM-STRUKTUR" YANAŞMA ƏSASINDA ŞƏRHİ Xülasə Məqalədə kurikulum islahatının Azərbaycanda təhsilin həyata keçirilməsinin XXI əsrin çağırışlarına adekvatlığını təmin etmək, yaradıcı, özünü inkişaf etdirən şəxsiyyət yetişdirmək tələbatı ilə şərtləndiyi vurğulanır, ümumi təhsilini başa vurmuş şagirdin subyektinə çevrilməsi zəruri olan qabiliyyətlərin mündəricəsi göstərilir. Tədqiqat işində təhsilverənin həm təhsil proqramının mahiyyətinə bələd olmasında, həm də onun icrası ilə bağlı praktiki fəaliyyətində "sistem-struktur" yanaşmaya istinad etməsinin əhəmiyyətliliyi, fənyönümlü kurikulumların məzmun etibarı ilə aidiyəti elm sahəsini, onun mükəmməl anlayışlar sistemini əhatə etməklə, bilavasitə bu anlayışların mənimsənilməsinə istiqamətləndiyi diqqət mərkəzinə çəkilir. Məqalədə Azərbaycan ümumtəhsil məktəblərində Texnologiya fənn kurikulumunun strukturunun "blok-sxem" forması, "fənnin məzmunu bloku"nda özünə yer alan ümumi təlim nəticələri, məzmun xətləri, məzmun xətləri üzrə təlim nəticələri, məzmun standartları, inteqrasiya anlayışları "sistem-struktur" dialektik yanaşması əsasında aparılmış ümumiləşmələrin elmi şərhi təqdim edilir.
MAHMUD KAŞĞARİNİN "DİVAN"INDA SÖZLƏRİN TARİXİ ÇOXMƏNALILIĞI Xülasə Çağdaş dövrdə olduğu kimi, qəd... more MAHMUD KAŞĞARİNİN "DİVAN"INDA SÖZLƏRİN TARİXİ ÇOXMƏNALILIĞI Xülasə Çağdaş dövrdə olduğu kimi, qədim dövrlərdə də sinonimlik, antonimlik, omonimlik polisemiya ilə bağlı hadisədir. Mahmud Kaşğarinin "Divan"ında çoxmənalılığa xidmət edən leksik-semantik söz qruplarının əmələgəlmə yolları rəngarəngdir. Sinonim, antonim, omonim vahidlərin əksəriyyəti mənşə etibarilə dövrün ayrı-ayrı türk ləhcələri hesabına yaranıb, formalaşmışdır. Sinonim, omonim, antonim sözlər də "Divan"ı zənginləşdirən semantik söz qruplarından olub, bəziləri mənşəcə alınma sözlərə aiddir və bunlar olduqca azlıq təşkil edir. Tarixi dövrlərdə də çoxmənalılıq keyfiyyəti sözə bir neçə sinonimik, omonimik, antonimik cərgəyə daxil olmağa şərait yaratmışdır. Bu semantik söz qruplarının zənginləşməsində rəngarəng forma və mənalara malik olan sözlər, nitq vahidləri olduqca mühüm rol oynamışlar. Məqalədə daha çox sinonimlərə diqqət yetirilir və onu yaradan qədim söz formalarının mənalarından danışılır, çağdaş türkcələrdə onların mənaları, formaları müqayisə edilir.
Xülasə Məqalədə regional inkişafın hərəkətverici qüvvəsi olaraq hüquqi və iqtisadi tənzimləmələrd... more Xülasə Məqalədə regional inkişafın hərəkətverici qüvvəsi olaraq hüquqi və iqtisadi tənzimləmələrdən bəhs olunmuş, onun sosial-iqtisadi səmərəliliyindən söz açılmışdır. Göstərilmişdir ki, inkişafın hazırkı mərhələsində ölkənin milli iqtisadiyyatı üçün uzunmüddətli perspektivlərə malik olan regional inkişaf üzrə proqramları 2004-cü ildən etibarən icra olunmaqdadır. Artıq IV mərhələsi reallaşan həmin proqramlar bütün iqtisadi rayonları əhatə etməkdədir. O cümlədən, ölkənin ayrılmaz tərkib hissəsi olaraq, Naxçıvan Muxtar Respublikasının da davamlı iqtisadi inkişafına səbəb olmuşdur. Makroiqtisadi zəmində istehsal prosesinin etibarlılığının təmin olunması bütün tərəfləri ilə iqtisadiyyatın sahə strukturunun da əlaqəliliyinə səmərəlilik gətirmişdir. İstər Ümum Daxili Məhsul, istərsə də oun strukturunda yer alan sənaye, tikinti sektorları və kənd təsəsrrüfatının dinamik inkişafı məhz 2004-2018-ci illər üzrə təşəkkül tapmışdır. Bu, eyni zamanda, malik olduğu sosial mahiyyyətinə görə də, hər nəfərə düşən məhsul istehsalının illər üzrə davamlılığında da özünü göstərmişdir. Mövzu üzrə aparılan təhlillər şəkillər və diaqramlar vasitəsilə təqdim olunmuşdur.
Ancient Land
The magazine is included in the Register of Press editions of the Ministry of Justice of the Repu... more The magazine is included in the Register of Press editions of the Ministry of Justice of the Republic of Azerbaijan on 31.01.2012. Registration number:№3534
The article shows that learning is considered as both a cognitive and a techno logical process, a... more The article shows that learning is considered as both a cognitive and a techno logical process, and in both approaches this process can be interpreted as a logically organized system (complete). With the emergent property, the system incorporates subsystems, and there are dialectical connections between the subsystems and the subsystems. The perfection of a system is conditioned by the system of subsystems and the intersystem dialectic, which are separated on a certain logical basis. The authors consider this approach to be a more acceptable way to form a perfect system of training. They claim that no systematic theoretical and techno logical research has been conducted in this area and that there are theoretical and tech nological shortcomings in the training models presented, which has a negative impact on the effectiveness of training. The article argues that the dialectic should be expec ted between the subsystems and between the subsystems, in accordance with the inva riants of the existing educational space and the emergent nature of the system in accordance with the requirements of modern times.
Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Mətbu nəşrlərin reyestrinə 01.03.2021-ci ildə daxil edi... more Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Mətbu nəşrlərin reyestrinə 01.03.2021-ci ildə daxil edilmişdir. Reyestr №4336 _________________________ The journal is included in the Register of Press editions of the Ministry of Justice of the Republic of Azerbaijan on01.03.2021. Registration number:4336
Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Mətbu nəşrlərin reyestrinə 01.03.2021-ci ildə daxil edi... more Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Mətbu nəşrlərin reyestrinə 01.03.2021-ci ildə daxil edilmişdir. Reyestr №4336 _________________________ The journal is included in the Register of Press editions of the Ministry of Justice of the Republic of Azerbaijan on01.03.2021. Registration number:4336
The magazine is included in the Register of Press editions of the Ministry of Justice of the Repu... more The magazine is included in the Register of Press editions of the Ministry of Justice of the Republic of Azerbaijan on31.01.2012.
Uploads
Papers by Azerbaijan Science Center
III RESPUBLİKA ELMİ KONFRANSININ M A T E R İ A L L A R I
(30 aprel 2021)