ویکی‌کتاب:خرابکاری
خرابکاری به هرگونه افزودن، زدودن و تغییر مطلب عمدی برای ضربه‌زدن به ویکی‌کتاب اطلاق می‌شود. معمولترین نوع خرابکاری جایگزینی متن موجود با الفاظ رکیک، خالی‌کردن صفحه یا افزودن مطالب بیربط و خزعبلات است.
هرگونه کوشش برخاسته از حسن نیت برای ارتقای سطح ویکی، حتی اگر ناشیانه، با بی‌مبالاتی و خام‌دستانه باشد، خرابکاری نیست. به علاوه ویرایش‌های به‌ظاهر بداندیشانه اگر به وضوح نیت بد را نشان ندهند خرابکاری به حساب نمی‌آیند.
خرابکاری تخطی از سیاست‌های ویکی‌کتاب تلقی می‌شود. بنابراین باید کشف شده و با آن برخورد شود. اگر خودتان نمی‌توانید با آن برخورد کنید از دیگران کمک بخواهید.
بسیاری از خرابکاری‌ها عظیم و چشمگیر نیستند. نیز همه تغییرات بزرگ و جنجال‌برانگیز، خرابکاری محسوب نمی‌شوند. باید دقت خاصی مبذول شود که آیا اطلاعات جدید وارد شده، درست است یا خیر و آیا تغییر، خرابکاری محسوب می‌شود یا نه.
اگر با خرابکاری کاربری مواجه شدید با یکی از مدیران تماس بگیرید یا در صفحه بحث کاربر خرابکار، یکی از الگوهای خرابکاری را ثبت کنید.
انواع خرابکاری
[ویرایش]معمولترین انواع خرابکاری در ویکی‌کتاب از قرار زیرند که کماکان در ویکی‌پدیا نیز اتفاق می‌افتد:
- خالی‌کردن
- حذف تمام یا بخش بزرگی از نوشتار (و معمولاً جایگزینی آن با الفاظ رکیک).
- هرزنامه(اسپم)
- افزودن پیوندهای بیرونی و نامناسبِ تبلیغاتی و یا تبلیغ برای خود.
- ربات خرابکار
- برنامه یا رباتی که تعداد فراوانی (صدها یا هزاران) صفحات را خالی می‌کند یا پیوندهای تبلیغاتی در آنها می‌گذارد.
- خرابکاری بچگانه
- پاک کردن صفحه‌ها یا افزودن پیام‌های بچگانه.
- خرابکاری آب‌زیرکاهانه
- کشف این گونه خرابکاری دشوارتر است. افزودن اطلاعات غلط (چاه‌نمایانه) تغییر تاریخ‌ها نمونه‌هایی از این گونه خرابکاری‌اند.
- خرابکاری برای جلب توجه
- افزودن فحش و ناسزا یا استفاده از نام‌های کاربری زشت و جایگزینی صفحات با نوشتارهای مسخره‌آمیز.
- خرابکاری در صفحه کاربری
- جایگزینی متن صفحه‌های کاربری با فحش و الفاظ رکیک.
- خرابکاری تصویری
- بارکردن عکس‌های تحریک‌آمیز، شعارهای سیاسی و غیره. همچنین بارکردن چندین و چندبارهٔ یک تصویر فاقد منبع و اجازهٔ تکثیر، حتی پس از تذکر، خرابکاری به حساب می‌آید.
- سواستفاده از برچسب‌ها
- {{نامزد حذف}}کردن‌های برخاسته از سو نیت برای صفحاتی که سزاوار حذف نیستند و خرابکاری‌هایی از این قبیل
- خرابکاری در الگوها.
- خرابکاری با انتقال صفحه
- انتقال صفحه‌ها به صفحاتی با عنوانهای زشت یا بی‌معنی.
- خرابکاری انتقال مسیری
- انتقال مسیر دادن مقاله‌ها یا صفحات بحث به تصاویر یا صفحات زشت.
- خرابکاری پیوندی
- تغییر مقصد پیوندها با حفظ نام ظاهری.
- خرابکاری جلوگیرانه
- برداشتن برچسب‌های تمیزکاری یا حق تکثیر و حذف و ....
- حذف هشدار
- حذف برچسب‌های هشدار خرابکاری نیز خرابکاری محسوب می‌شود.
- خرابکاری عجق‌وجقی
- جایگزینی اطلاعات مربوط به مبحث با نویسه‌های تصادفی یا فقط افزودن نویسه‌های تصادفی به صفحه: مثلا: «شصکب ینتبداشک»
- تغییر پیام‌های دیگران
- ویرایش پیام‌های امضاشدهٔ دیگران به طوری که کاملاً معنی جمله عوض شود. (مثل عوض کردن رای). مورد استثناء حملات شخصی است که تازه بازهم توافق کامل بر سر آن وجود ندارد. مورد استثنای دیگر افزودن امضای «گمنام یا ناشناس» برای پیامهایی با نویسنده‌ای گمنام است.
- حذف نادرست برچسب‌های مناقشه‌ای که توسط دیگران گذاشته شده است
- این برچسب‌ها بیانگر آنند که افراد با مقاله‌ٔ مورد نظر مشکل دارند. تا پیش از کسب اطمینان مبنی بر پایان‌یافتن مناقشه برچسب را برندارید. به عنوان یک قانون کلی: برچسب‌های مناقشه را بیشتر از دو بار در ۲۴ ساعت بر ندارید.
- خرابکاری در صفحه بحث
- حذف پیام‌های دیگران از صفحه بحث صفحات یا حذف بخشی از آن معمولاً خرابکاری تلقی می‌شود. پاک‌کردن حملات شخصی معمولاً بلامانع است. همچنین بایگانی کردن صفحهٔ بحثی طولانی موردی ندارد. این قانون مشمول صفحهٔ بحث کاربری افراد نمی‌شود. چرا که معمولاً افراد اجازه دارند که پیام‌های خارجی به میل خود حذف کنند.
- خرابکاری در صفحه سیاست‌ها
- پاک‌کردن یا تغییر آن بخش از سیاست‌های رسمی ویکی‌کتاب که شخص خرابکار با آن مخالف است، بدون آنکه در این مورد رای‌گیری کند یا به نتیجهٔ رای‌گیری‌های پیشین احترام بگذارد. ایضاح سیاست با تغییر جمله‌بندی (ولی حفظ مضمون) خرابکاری نیست.
- خرابکاری حق‌تکثیری
- افزودن دانسته و آگاهانهٔ مطالب دارای حق تکثیر به صفحات ویکی‌خبر تخطی از سیاست ویکی‌کتاب است و خرابکاری محسوب می‌شود. از آنجا که ممکن است کاربران ندانند که مطلبی دارای حق تکثیر است یا از سیاست ویکی‌کتاب در این مورد آگاه نباشند این کار تنها هنگامی خرابکاری محسوب می‌شود که پس از مشخص شدن حق تکثیر مطلب و تذکرهای لازم تکرار شود.
- خرابکاری ایجاد حساب
- درست کردن نام‌های کاربری به‌عمد اهانت‌آمیز خرابکاری محسوب می‌شود چه از نام کاربر استفاده بشود چه نشود.
- سوء استفاده برای تبلیغ
- قرار دادن ایمیل در نوشته ها و یا تبلیغ سایت یا وبلاگ خود در صفحه‌ی دیگران که موضوع متفاوتی دارد.
آنچه خرابکاری نیست
[ویرایش]کارهای زیر خرابکاری نیستند گرچه گاه چنین نامیده می‌شوند:
- آزمایش کاربری تازه‌کار
- گاهی کاربران تازه‌ای که دکمهٔ «این صفحه را ویرایش کنید» را کشف می‌کنند می‌خواهند ببینند که آیا واقعاً می‌توانند صفحه را ویرایش کنند یا نه. بنابراین فقط چیزکی می‌نویسند تا آزمایش کنند. این خرابکاری نیست. باید با این کاربران به‌گرمی برخورد شده و به صفحه تمرین راهنمایی شوند و به آزمایش‌ها و تمرین‌های خود ادامه دهند. مثلا با استفاده از الگوی{{امتحان}}. حتی بعضی وقت‌ها آنها پس از اطلاع از این امر تغییرات خود را وامی‌گردانند.
- آموختن نشانه‌گذاری ویکی و شیوه‌نامه
- بعضی از کاربران احتیاج به قدری زمان برای یادگیری زبان نشانه‌گذاری ویکی دارند. بنابراین زمانی را صرف آزمایش و امتحان می‌کنند تا مثلاً ببینند چگونه می‌توانند پیوندهای داخلی و خارجی ایجاد کنند. به جای اینکه به آنها انگ خرابکار بزنید، شیوهٔ صحیح و استاندارد کاری را که با آن مشکل دارند به ایشان گوشزد کنید. همچنین می توانید آنها را به صفحه راهنما ارجاع دهید.
- نقض دبط
- درک سیاست «دیدگاه بی‌طرف» برای بسیاری از ما دشوار است. حتی بعضی از ویکی‌نویسان کهنه‌کار نیز، گاه به‌اشتباه مطالبی را به صفحه‌ها اضافه می‌کنند که آنچنان که باید و شاید با سیاست دیدگاه بی‌طرف هماهنگ نیست. هرآینه همهٔ ما کمابیش اسیر تعصبات خویشیم. هرچند جای تاسف دارد اما این خرابکاری نیست!
- ویرایش‌های بی‌باکانه
- معمولاً ویکی‌نویسان برای بهترساختن ایبوک‌ها در آنها تغییرات اساسی می‌دهند. اکثر ما هنگام ویرایش، بی‌باکانه عمل می‌کنیم. گرچه ممکن است بعضی اوقات پاک یا بازنویسی‌شدن بخش بزرگی از نوشته‌هایمان یا انتقال‌یافتن آن به صفحهٔ بحث به نظرمان خرابکاری بیاید، ولی این خرابکاری نیست.
اشتباه
[ویرایش]بعضی اوقات، ممکن است بعضی از کاربران مطالب نادرست یا غیردقیقی به ایبوک‌ها بیافزایند که به ظن خودشان درست است. بنابراین آنها با نیتی خیر، سعی در ارتقای سطح ویکی‌کتاب می‌کنند. اگر معتقدید که مطلبی نادرست به خبر افزوده شده‌است اول اطمینان حاصل کنید که واقعاً نادرست است. در مرحلهٔ بعد پیرامون صحت واقعیات مطرح شده، با نویسنده (کاربر مورد نظر) به بحث بنشینید.
یکدندگی
[ویرایش]بعضی از کاربران نمی‌توانند با کاربران دیگری که می‌خواهند با آنان در صفحهٔ بحث ایبوک گفتگو کنند به توافق برسند. و به تناوب تغییراتی در ایبوک می‌دهند که خلاف نظر بقیه است. این جای بسی تاسف دارد ولی خرابکاری نیست (البته ممکن است مشمول قانون سه‌برگردان شوند). در صورت برخورد با چنین مواردی می‌توانید به صفحهٔ حل و فصل اختلافات رجوع کنید و راهنمایی بجویید.
اذیت و آزار و حملات شخصی
[ویرایش]سیاست ما در این مورد واضح و روشن است. آزار و ایذا حملات شخصی ممنوع است. بعضی از نمونه‌های اذیت و آزار به شکل خرابکاری (مثلا در صفحهٔ کاربری افراد) است. اما به طور کلی باید به خاطر داشت که اذیت و آزار افراد خرابکاری نیست.
الگوهای خرابکاری
[ویرایش]| الگو | نمایش نتیجه | محل قرار گرفتن در مقاله | |
|---|---|---|---|
| {{جا:امتحان}}~~~~ | == استفاده از صفحهٔ تمرین ==
 درود، از مشارکت شما در گسترش ویکی‌پدیا خوشحالیم. برای آزمودن امکانات ویرایشی یا نوشتن متن‌های آزمایشی یا تهیهٔ پیش‌نویس برای مقاله‌تان از صفحه تمرین یا صفحهٔ تمرین خودتان استفاده کنید. برای دانستن بیشتر راهنمای ویرایش صفحه‌ها، آموزش‌های سریع و خودآموز ویکی‌کتاب فارسی را مطالعه کنید. |
برای کاربری که به دلیل ناآشنایی به شیوهٔ نوشتن متن‌ها در ویکی‌خبر به طور غیرعمدی در صفحات خرابکاری آزمایشی انجام داده است. با اعمال این دستور در صفحهٔ بحث کاربر ناوارد پیامی برای او نوشته می‌شود که شامل پیوندهایی جهت راهنمایی و آموزش وی است. | |
| {{جا:هشدار خرابکاری}}~~~~ |  با درود! تغییراتی که در صفحه‌ها می‌دهید خرابکاری محسوب می‌شود، خواهشمندیم که دست نگه دارید. برای تمرین به صفحهٔ تمرین بروید. برای کسب اطلاعات بیشتر به صفحهٔ راهنما رجوع کنید. |
در صفحهٔ بحث کاربری که دست به خرابکاری زده‌است ولی نیت بدش هنوز صددرصد بدیهی نیست این الگو را وارد کنید. | |
| {{جا:هشدار به خرابکار ۲}}~~~~ |  شما براساس سیاست‌های ویکی‌کتاب، کاربر خرابکار تشخیص داده شده‌اید. منش خود را نسبت به ویکی‌کتاب تغییر دهید. در غیر این صورت دسترسی شما برای مدت محدود یا نامحدود قطع خواهد شد. این آخرین هشدار است. |
این آخرین هشدار به خرابکار خواهد بود. | |
| {{جا:خرابکار}}~~~~ |
| ||
| {{جا:هشدار فحاشی}}~~~~ | با درود! وبگاه ویکی‌کتاب جای به‌کارگیری الفاظ زشت، هتاکی یا فحاشی در کتاب‌ها، صفحه‌های بحث یا نسبت به دیگر کاربران نیست. ادامهٔ این روند منجر به قطع‌دسترسی شما خواهد شد. احتمالاً یکی از مدیران این مسئله را به‌زودی بررسی خواهد کرد. |
در صفحهٔ بحث کاربری که اقدام به فحاشی در صفحات، صفحات بحث و یا نسبت به دیگر کاربران کرده باشد. |
ردیابی خرابکاری
[ویرایش]برای کسب اطلاع پیرامون شیوه‌های مختلف ردیابی خرابکاری به صفحه ویکی‌کتاب:نگهبانی رجوع کنید.